$type=slider$cate=5$meta=0$cate=4$show=home$rm=0

IŞILTILI VE “TEHLİKELİ” BİR KADIN: SUAT DERVİŞ[*]

“Benim güneşim karanlık bastığında doğar.” [1] Sahne -sanki oradaymışım gibi- aklıma nakşedilmiş. Hale (Kıyıcı) anlatmıştı... Kö...

“Benim güneşim
karanlık bastığında doğar.”[1]


Sahne -sanki oradaymışım gibi- aklıma nakşedilmiş. Hale (Kıyıcı) anlatmıştı...
Köhne bir mahpushane... Belki Ankara, belki de Paşakapısı. Sobayla ısıtılan müdür odası. Makam masasının karşısında olasılıkla döşemeleri yıpranmış bir kanepe, iki koltuk. Olasıdır ki masanın arkasında bir Atatürk fotoğrafı... Her şey Oğuz Atay romanlarına fena hâlde uygun.
Ama dekorda iki aykırı figür, ezeli bir mahpushane yerli yerindeliği duygusunu infilak ettiren iki tezat var. Kürk mantolarına bürünmüş, belki modası geçmiş, ama son derece Paris şapkalı, elleri dirseklerine dek uzanan eldivenli, iki narin kadın. Cezaevi müdürünün sipariş ettiği kahvelerini yudumlarken jandarma eşliğinde iki erkek getiriliyor odaya. Kadınlar, erkekleri görünce istiflerini bozmadan eldivenlerinin tekini sıyırıyor.
İki erkek, biraz mahçup, bağlama son derece aykırı bir reveransla eğilip dudaklarının ucunu ellere değdiriyorlar.
Erkeklerden ikisini de tanıyorsunuz. Biri, Şefik Hüsnü Değmer. Türkiye Komünist Partisi Genel Sekreteri. İkincisi ise Reşat Fuat Baraner... TKP MK üyesi.
Ya kadınlar? Biri Madam Leokodya... Şefik Hüsnü Değmer’in eşi. Polonyalı. Gösterişli, süslü şapkalar, rugan iskarpinler, hoş kokulu parfümler, kırık-dökük bir Türkçe ve... 12 Mart faşizmi altında, kocasının mezarını korumak için kalkıp Türkiye’ye gelerek kaçak devrimcilerle aynı evde kalmayı göze alacak kadar gözükara bir aşk...[2]
İkincisi... İkincisi ise Suat Derviş... Sık sık ayağını yere vurup “Ben yazar Suat Derviş’im. Kimsenin karısı olarak anılmak istemiyorum” diye haykırmasından öğrenerek vurgulayayım. Kitapları Almanca, Fransızca, İngilizce, Rusça, Bulgarca’ya çevrilmiş; eleştirmenlerin İvo Andriç’le, Maksim Gorki’yle kıyasladığı; ‘Fosforlu Cevriye’nin, ama onun yanısıra çok sayıda roman ve öykünün yazarı; Avrupa’ya giden ilk kadın gazeteci; aristokrat bir ailenin mürebbiyelerle yetiştirilmiş kızı; Şükrü Saraçoğlu’nun dışişleri bakanlığı sırasında yabancı bir konuk geldi mi “örnek Türk kadını görsünler” diye Dışişlerine çağrılan bir “modern” kadın... TKP MK üyesi Reşat Fuat (Baraner) ile evli...
Ve adı silinmiş, unutturulmuş...
Yaşamı, İstanbul Küçük Çamlıca’da, eski bir manastırın üzerine inşa edilmiş bir köşkte başladı. 10 Ağustos’u 11 Ağustos’a bağlayan gece. Yıllardan 1901.[3]
Annesi Sultan Abdülaziz’in mabeyincilerinden Kamil Bey ile, saray kökenli Perensaz Hanım’ın kızı Hesna Hanım idi. Piyano çalan, evlenmeden önce -bazılarını Cenap Şahabettin’in okuyup yayınlatmayı önerecek kertede beğendiği- öyküler yazıp evlendiğinde kocasının sanına hâlel gelmesin diye bunlardan hiçbirini yayınlatmayan bir Çerkes kadını. Ama Namık Kemal’in “Vatan yahut Silistre”si sahnelensin diye uğraşmak üzere kadınlardan bir komite oluşturacak kadar da hayatın içinde...
Babası ise kimyager Müşir Derviş Paşa ile ilk bakışta vurulduğu, Prenses Zeynep’in balerin cariyesi Şevkidil Hanım’ın oğlu İsmail Derviş Bey’di. Derviş Paşa, Şevkidil Hanım kendisine armağan edilince önce azat etmiş, sonra da evlenmişti onunla. Bu evlilikten doğan dört erkek çocuğun sonuncusu idi İsmail Derviş Bey ve belki de annesinin doğum sırasında kanamadan ölmesinin itimiyle, jinekolojiyi seçmişti kendisine meslek olarak. Darülfünunda nisaiye profesörüydü.
İkinci kızlarının doğumuna nezaret ederken onun mutlu bir yaşam sürmesinden başka bir arzusu olmadığı için olsa gerek, adını Saadet koymuştu babası... Ancak o, olasıdır ki çocukluğundan beri Suat adını tercih etmişti...
İkinci Meşrutiyet’in ilanı, 31 Mart vak’ası gibi tarihi olayların arkaplanını oluşturduğu, saadet içinde, müreffeh bir çocukluk geçirdi gerçekten de... Kendisine saray terbiyesi gereği “Cicianne” dedirten Perensaz Hanım, “Cicibaba” Kamil Bey, ablası Hamiyet, mürebbiyesi Matmazel Ner, annesi, babası, aileye sonradan katılıp saltanatını sarsacak olan kardeşi Feridun...
Eline kalem almasındaki birincil etken, olasıdır ki öykü yazmaya evlendikten sonra son veren annesiydi. İlk şiiri, “komşu oğlu” (ve “Gölgesini” şiirinden anlaşıldığı üzere ona karşı karşılıksız bir aşk besleyen) Nâzım Hikmet’in kendisinden habersiz girişimiyle Yusuf Ziya Ortaç yönetimindeki Alemdar dergisinde yayınlanan ‘Hezeyan’ı (1918) kısa sürede -bugün çoğu tefrika edildikleri gazete sayfalarında yitip gitmiş- romanlar izleyecekti: ‘Kara Kitap’ (1920), ‘Ne Bir Ses, Ne Bir Nefes’ (1923), ‘Ahmet Ferdi’ (1923), ‘Hiç Biri’ (1923), ‘Behire’nin Talipleri’ (1923)...
Bu sıralar, ablası Hamiyet ile birlikte eğitim görmeye Almanya’ya gidecektir. Aile kızlarının eğitimi için hiçbir özveriden kaçınmamıştı gerçekten de... Abla kardeş, 1927’de Berlin’deki Sternisches Konservatuarı’na kaydolup şan dersleri almaya başladılar. AmaSuat Derviş’in ilgisi edebiyataydı; kısa süre sonra Edebiyat Fakültesi derslerine girmeye başladı, bu arada Scherl-Verlag, Mosse ve Ullstein gazetelerinde muhabir olarak çalışıyor,[4] bu yazılarında Suzet Doli imzasını kullanıyordu.[5] Öyküleri Almanca’ya da çevrilmekteydi. İçlerinden biri, 1928 yılında Ukrayna’da bir dergide, Rusça olarak yayımlanmıştı. Günlük Ullstein gazetesinde tefrika edilen ‘Sultanın Karısı’ romanı beğeniyle karşılanıp çeşitli dillere çevrildi.
Almanya’da yaşadığı süre içerisinde sık sık Türkiye’ye gelip gidiyordu. Ama kesin dönüşü, babasının ölümü üzerine, 1932’de yaptı. Varlık günleri geride kalmış, 1930’da Suat Derviş’in doğup büyüdüğü köşkü tüm birikimleriyle birlikte bir yangında yitiren ailenin malî durumu, babanın ölümüyle daha da bozulmuştu.[6] Suat Derviş, bundan böyle yaşamını kalemiyle kazanmak zorundaydı. 1930’ların ikinci yarısında ‘Son Posta’,  ‘Vatan’,  ‘Cumhuriyet’,  ‘Gece Postası’,  ‘Tan’,  ‘Haber’  ve ‘Son Telgraf’ gibi gazetelerde çalışmaya başladı. Kısa makale ve röportajları yayınlanmaktaydı. 1935’te ‘Cumhuriyet’ gazetesinde yayınlanan röportajlarında, “sakatlanınca, yaşlanınca işten atılan işçi kadınlarla, çocuğunu çalışırken bırakacak yer bulamayan annelerle konuşur. Sokak sokak dolaşır, işçi kadınların çaresizliklerini, haykırışlarını, duyurmaya çalışır.”[7] 1936’da Montreux Konferansı’nı izlemekle görevlendirilecek kadar iyiydi işinde.
1937’de Tan gazetesi, Suat Derviş’i Sovyetler Birliği’ndeki politik gelişmeleri izlemekle görevlendirecektir. Bu arada romanlarını çeşitli gazetelerde tefrika etmeyi sürdürmektedir: ‘Onu Bekliyorum’ (1934), ‘Onları Ben Öldürdüm’ (1935), ‘Baba-Oğul’ (1936); toplumcu gerçekçi bir yönelimin kendini hissettirdiği ‘Şeylerin Romanı’ (1937), ‘İstanbul’un Bir Gecesi’ (1938), ‘Hiç’ (1939)[8]... Verimli bir yazardır.
SSCB’ne yaptığı yolculuklar, Suat Derviş’in bundan sonraki siyasal ve yazınsal yaşamında kalıcı izler bırakacaktı.[9] Ancak siyasal görüşleri, örgütlü mücadeleye, son eşi Reşat Fuat Baraner ile birlikte dönüşecektir.
Reşat Fuat’ten önce birkaç kez evlendi, Suat Derviş. Önce milli güreşçi Seyfi Cenap Berksoy... Sonra yazar Selami İzzet Sedes, ardından da Nâzım Hikmet aracılığıyla tanıştığı gazeteci, yazar, Halk İştirakiyyun Fırkası’ndan yargılanan Nizamettin Nazif Tepedelenli…[10]
Bu evliliklerin hiçbiri, uzun ömürlü olmamıştır. Fırtınalı, belli; ama kısa süreli ilişkiler. Suat Derviş, sonraları tek gerçek aşkının kocası Reşat Fuat Baraner olduğunu kendisini “ideolojik kayınvalidem” olarak tanımlayan Hale Özgür Kıyıcı’ya söyleyecektir: “… Ben Reşat’la beraber dünya penceremden farklılıkları yazmaya çalıştım. Reşat’ı tanımam 1926’dır. Nâzım Hikmet çocukluk arkadaşımdır. Ailecek görüştüğümüz bu büyük şair benim Alemdar’da yazmamı sağlayarak bir kapı açmıştır. Benim için yazdığını söylediği şiir ise gurumu okşamanın ötesinde bir şey ifade etmez. Benim tek aşkım Reşat Fuat’tır.”[11]
“Tek aşkı”yla nasıl tanıştığına dair rivayet muhtelif... Son yıllarını aynı evde geçirdiği Hale Özgür Kıyıcı’nın aktardıklarına kulak verecek olursak, ilk karşılaşmaları, o sıralar kuzeni Mustafa Kemal’in[12] isteğiyle mühendislik eğitimi görmek üzere Almanya’ya giden ve burada Spartakist hareketten etkilenen Reşat Fuat’in, Şefik Hüsnü’nün çağrısını yaptığı TKP Avusturya Kongresi’ne katılmak üzere bindiği Viyana treninde olmuştur. Yıllardan 1926... Suat Derviş ise Viyana’ya opera izlemeye gitmektedir. Trende uzun uzun sohbet ederler.[13]
Ne ki bu tanışıklık kalıcı bir ilişkiye yol açmayacaktır. Suat Derviş Türkiye’ye döndüğünde birbiri peşisıra üç evlilik yapar. Reşat Fuat ise 1930’lu yılların ortalarında eğitim görmek ve TKP adına temaslarda bulunmak üzere gittiği SSCB’nde, Lenin Enstitüsü’nde tanıştığı Alman komünist Greta’ya (ya da Margareta) aşık olacaktır. Bir de çocukları olur çiftin: Klaus. Ancak İkinci Paylaşım Savaşı başlamak üzeredir; Komintern tüm komünistlerin ülkelerine dönüp faşizme karşı savaşıma katılması kararı alır. Reşat Fuat Türkiye’ye dönecektir, Greta ise bir yaşındaki oğlu Klaus ile birlikte Almanya’ya... Bir süre sonra Greta’nın Naziler tarafından öldürüldüğü haberi gelir. Klaus’u bulup onu cezaevindeki babasıyla ilişkiye geçirmek ise, yıllar sonra, Suat Derviş’e düşecektir!
Her ne hâl ise... Öyle anlaşılıyor ki Suat Derviş ile Reşat Fuat Baraner arasındaki ilişki, her ikisi de TKP’nin legal yayın organı arayışlarından ‘Yeni Edebiyat’ dergisi için çalışırken başlamıştır. Derginin imtiyaz sahibi, Neriman Hikmet’tir ve 15 Ekim 1940- 15 Kasım 1941 yılları arasında 26 sayı yayınlanabilecektir.
Kimler yoktu ki ‘Yeni Edebiyat’ın kadrosunda: Abidin Dino, Zeki Baştımar (sonradan TKP Genel Sekreteri), Naci Sadullah, Hasan İzzettin Dinamo, Sabahattin Ali, Orhan Kemal, A. Kadir, Mehmet Seyda, Attila İlhan, Suat Derviş... Gizli TKP’nin Merkez Komite üyesi Reşat Fuat ise, dergide Ali Rıza Çelik takma adıyla yazıyordu. 1930-1933 arasını “komünistlik”ten cezaevinde geçiren bu eski dost, Suat Derviş’in çalkantılı yaşamına güvenilir bir liman gibi gelmiş olmalı... Derviş ile Baraner, kısa sürede derginin fiilen sorumlusu olurlar... 1941’de de evlenirler.
15 günde bir çıkan ‘Yeni Edebiyat’, 26. Sayısından sonra sıkıyönetim tarafından kapatılır. Devir, Alman Nazizmi’nin istikbaline hâlâ inanan tek parti devridir; ve ve hangi biçimiyle olursa olsun, her türlü “komünist” faaliyet CHP diktasının bütün sinir uçlarını ayağa kaldırmaktadır! Reşat Fuat diğer Komünist Partililerle askere sevk edilir. Komünist kocasının yanısıra, ‘Yeni Edebiyat’taki konumu, Suat Derviş’in de mimlenmesine neden olmuştur; dergide yayınlanan yazılar nedeniyle sık sık ifadeye çağrılmaktadır. Ancak bu soruşturmalardan ciddi bir sonuç çıkmaz.
Ama dönemin müthiş antikomünist histerisi içinde damgalanmıştır çoktan. “Bir akşamüstü ablası Hamiyet’le birlikte yürüyüşe çıktılar Talimhane’de” diye yazıyor Berat Günçıkan. “Birkaç erkek peşlerine takıldı, ‘işte, komünistler bunlar,’ diyorlardı. Birsüre sonra üzerlerine saldırdılar. Tecavüz etmekti amaçları. İki kardeş, terbiye edilmiş sesleriyle çığlık çığlığa bağırdılar. Saldırganlar da kaçmak zorunda kaldı.”[14] Şan eğitimi, nihayet bir işe yaramıştı!
Ama Suat Derviş için dananın kuyruğunun koptuğu moment, ‘Niçin Sovyetler Birliği’nin Dostuyum?’ başlıklı broşür olur...
İkinci Paylaşım Savaşı dünyayı kasıp kavurmaktadır... İktidardaki tek parti yönetimi, Nazi Almanya’sının nihaî zaferine kesin gözle bakmakta, Almanya ile ilişkilerini sıkı tutmaya çalışmaktadır. TKP, savaşın gerçek yüzünü teşhir etmek üzere bir dizi legal broşür yayınlama kararı alır. Bu amaçla Mihri Belli, Suat Derviş ve Hulusi Dosdoğru’nun da katılımıyla bir komite oluşturulur. Komitenin ilk yayını, Reşat Fuat Baraner’in kaleme alıp Faris Erkman imzasıyla, ‘En Büyük Tehlike’, ‘Milli Türk Davasına Aykırı Bir Cereyanın İçyüzü’ başlıklı, faşizm tehdidine dikkati çeken broşür olur. Broşür, Nazizm hayranı milliyetçi çevrelerde kızılca kıyametin kopmasına yol açsa da, kovuşturmaya uğramaz. Büyük patırtı ise, Suat Derviş’in yazdığı, Kurtuluş Savaşı’ndan bu yana Türkiye-SSCB ilişkilerini anlatan “Niçin Sovyetler Birliği’nin Dostuyum?”[15] broşür üzerine kopacaktır.
Dizi bu iki broşürde kalır. 1944’te “dışarıda komünist bırakmamacasına” geniş kapsamlı bir tevkifat başlar. Tutuklananlar arasında Suat Derviş ile “rütbesiz asker” kocası Reşat Fuat de vardır. Reşat Fuat, üzerine bol gelen asker kaputuyla çıkarıldığı duruşmada mahkeme heyetine sunduğu 47 sayfalık savunmasında şunları der:
“Biz milletimizin harbe girmesini istemedik. Saracoğlu hükümeti sağcı olduğundan sahadan çekilsin dedik, hâlen de istiyoruz... Toplumsal düzeni devirme konusuna gelince; Türkiye’de toplumsal düzen burjuva bireysel düzendir. Biz Türkiye’de hakiki demokrasi düzenini istiyoruz. Meclis’in, hükümetin yeniden kurulmasını istemek, toplumsal düzeni bozmak demek değildir. Demokrasiyi kökleştirmek demektir...”
Tutuklandığında sekiz aylık hamiledir Suat Derviş. Ve Türk emniyetinin sorgulama teknikleri sonucunda bebeğini düşürür. Bir daha çocuk sahibi olamayacaktır...
Bu yargılamada Reşat Fuat 7 yıl 9 ay, Suat Derviş ise sekiz ay hapis cezasına çarptırılır. Suçu, Zeki Baştımar’ı kocasının kaldığı eve götürmekti! Ama “külyutmaz” mahkeme heyeti, onu ne yazılarından, ne de eylemlerinden dolayı değil, “niyeti”nden mahkûm ettiğini duruşma tutanaklarında açık ediyordu: “Komünist propagandası yaptığından ötürü hakkında takibat açılmış olan tanınmış ve iki defa mahkûm olmuş bir komünist adamla fikren anlaşarak evlenmiş bulunan bir yazı yazanın, herhangi eli kalem tutanla mukayese edilemeyeceği mahkemece kabul edilmektedir...”[16] Madem ki komünistle evlendin, o zaman sen de komünistsin! O zaman yat bakalım kodeste de aklın başına gelsin!
“Aklı başına gelmeyecek”tir, elbette... Sekiz ay Ankara’nın Soğukkuyu Cezaevi’nde yatıp çıktığında, gözü korkmuş, suskun, unutmaya yatmış bir toplum bulur karşısında. Reşat Fuat ve yoldaşların büyük bölümü “içeride”dir ve bir zamanlar bir yazısını yayınlamak için peşinden koşan gazete patronları, artık iş başvurularına yanıt vermemekte, kapıya geldiğinde “yok” dedirtmektedirler sekreterlerine. “Komünistlik”le damgalanmış, tehlikeli bir yaratıktır bundan böyle; görmezden gelinmesi, sakınılması, bir an önce unutulması, unutturulması gereken...
Oysa ekmek gerekir hem kendisi, hem de mahpus kocası için. Suat Derviş’in tek geçim kaynağı ise, kalemidir. Piyesler, çocuk öyküleri, tefrika yazılar, radyo skeçleri, çeviriler kaleme alarak müstear isimlerle yayınlatabilmek için kapı kapı dolaşır. Bunlardan bazılarını yayınlatıp üç-beş kuruş kazanmayı başardığı da olmaktadır: ancak yazdıklarının “kendisine yardım için yayınlanmasına aracı olan” eş dostunun imzasıyla basıldığını, öykülerinin, piyeslerinin, çocuk oyunlarının bu “hamiyetperver” dostlar tarafından yağmalandığını görmek pahasına!
Yine de eğmez o güzelim dik başını. Cağaloğlu’nda dört gazeteciyle birlikte ilk basın sendikasını kurar, başkanlığı da üstlenir. Bir yandan da büyük bir enerjiyle yazmayı sürdürdüğü romanları, çoğunlukla müstear isimlerle gazetelerde tefrika edilmektedir: ‘Zeynep İçin’ (1944),[17] ‘Biz Üç Kızkardeşiz’, ‘Fosforlu Cevriye’[18] ve ‘Çılgın Gibi’ (1944), ‘Büyük Ateş’ (1947). 1950’de tefrika edilen ‘Yaprak Kıpırdamasın’ı, uzun bir aradan sonra 1962’de yayınlanan ‘Aksaray’dan Bir Perihan’ (1962) izleyecektir...
Ama yalnızca yazmak değil... 1945’de İkinci Paylaşım Savaşı Almanya ve tüm faşizm dostları için büyük bir hüsranla sonuçlandığında, Türkiye’de iktidar da oynadığı yanlış atı giderayak değiştirmek üzere alel acele kimi hamlelere girişir. 1946’da Cemiyetler Kanunu’nun değiştirilerek sosyalizan örgütlenmelerin önünün kısmen açılması da bunlardan biridir. Böylelikle Şefik Hüsnü Değmer öncülüğünde Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi kurulur (1946). Suat Derviş, yeni parti ile “içerideki” komünistler arasındaki irtibatı sağlamaktadır.
Reşat Fuat ve yoldaşları, 1950’de Demokrat Parti iktidarı onuruna çıkartılan afla birlikte serbest kalırlar. Suat Derviş ile “biricik aşkı” bir kez daha birliktedir. Ama kısa süreliğine... Bu “bir tutam özgürlük” de fazla uzun sürmeyecek, giden geleni aratmayacak ve Amerikancı DP, ünlü 1951 tevkifatı ile bir kez daha “komünist avı”nı başlatacaktır. Reşat Fuat, bir kez daha mahpustur; pek çok TKP’li ile birlikte... Suat Derviş ise takibat altındadır; “komünist avcıları”nın soluğu ensesinde...
1951 tevkifatı davasının başladığı 1953 yılında, Türkiye’yi terk ederek Paris’e, ablası Hamiyet’in yanına gider. Sürgünde de boş durmamış, yorulmadan, bıkmadan yazmaya devam etmiştir. ‘Les Lettres Françaises’,  ‘Horizon’,  ‘Les Femmes d’Aujourd’hui’,  ‘Les Femmes Françaises’,  ‘Eve’ ve ‘Antoinette’ (Fransız Komünist Partisi’ne yakın sendikal konfederasyon CGT’nin kadın dergisi) gibi dergilerde ve ‘Parisien Libre’ gazetesinde öykü ve romanları, Batı Almanya’da ‘Kölnischer Anzeiger’, ‘Morgenpost’ ve ‘Bild’ gazetelerinde makaleleri, Avusturya’da da ‘Volksstimme’ gazetesinde öyküleri yayımlanır.[19] TKP ile ilişkileri, Fransız Komünist Partisi’nin de desteğini sağlamıştır ona. “Binbir Gece Masalları’ndansa Balzac’ı, Gorki’yi, Steinbeck’i çağrıştıran üslubuyla”[20] Savaş-sonrası Avrupalı entelektüeller arasında, seçkin bir yere sahip olmuştur.
Paris sürgünü 1963’e dek sürer. 1960 darbesi sonrasında ilan edilen afla, Derviş, 1963 yılında bir kez daha ülkeye dönecektir. Reşat Fuat o yıl cezaevinden çıkmış, küçük bir ev tutmuş, dayayıp döşemiş, bir de çeviri bürosu açmıştı. TKP ile ilişkileri, parti merkezinin yurtdışına kayması nedeniyle bir hayli soğumuştu. Reşat Fuat ile Suat Derviş Türkiye İşçi Partisi’ne de katılmayıp, Mihri Belli ile birlikte Milli Demokratik Devrim hattını savunurlarken, evlerini, sofralarını ardına kadar devrimci gençlere açmışlardı.
Ancak bu son birliktelikleridir ve yalnızca beş yıl sürer... Reşat Fuat, 1968’de ikinci kez geçirdiği kalp krizi sonucu yaşamını yitirdiğinde, yüreği kavrulur Suat Derviş’in. Sevgili eşinden ayrı düşmenin acısı, yakalarını bırakmayan yoksulluk ve 12 Mart’ın ayak sesleri...
Efendim,” diye başlıyordu 4 Eylül 1968 tarihli pusula. Bir film şirketi sahibine yazılmıştı. ‘Fosforlu Cevriye’ senaryosundan kalan alacak, yüz elli lira isteniyordu. “Bu kadar küçük bir para için sizi hiçbir zaman rahatsız etmek istemezdim,” deniliyordu. “Fakat yirmi gün evvel kocamı kaybettim. Bu kadar gülünç bir paraya ihtiyacım var.” Pusulayı getirene bu paranın tamamı ya da bir kısmı verilmeli, geri kalanın ne zaman ödeneceği bildirilmeliydi. “Şimdi içinde bulunduğum perişanlığım geçer geçmez,” diye eklenmişti, “Yeniden beraber iş yapma imkânlarını aramak için sizi göreceğim.”[21] Yüreği kırıktı, parasızdı... Ve senaryosundan para kıracak yapımcıdan hakkını istiyordu!
Ama kendini kapıp koyvermedi. Evine doluşan 68’li devrimci gençlere kucak açtı... Onlara “yardım ve yataklık” etti, polisten gizlenmelerine yardımcı oldu. Mihri Belli, Deniz Gezmiş ve Cihan Alptekin ile onun evinin arka odasında buluşuyordu. 6 Filo’yu ya da saflarına yönelen paramiliter saldırıları protesto için sokaklara dökülen gençler, kaldırımda izleyiciler arasında kendilerini coşkuyla alkışlayan o şık şapkalı, zarif giyimli yaşlıca kadına önce hayretle bakarlar, sonra birbirlerine fısıldarlardı: “Tanımadın mı? Suat Derviş... Reşat Ağabey’in karısı...” Üzerindeki onlarca yıllık sansür ve unutturma kampanyası başarılı olmuş, onlarca romanın, yüzlerce öykünün, onlarca dile çevrilmiş yazarı olduğu unutulmuş, “Reşat Ağabey’in eşliği”ne irca etmişti...
Oysa son demlerine dek devrimciydi. Son demlerinde Neriman Hikmet, Mediha Özçelik, Necla Özgür (Taylan Özgür’ün annesi), Asiye Aliçin, Fikret Elbe ve diğer arkadaşlarıyla ‘Türkiye Devrimci Kadınlar Birliği’ni kuracak kadar.
Yaşamının son yıllarında yoğun bir parasızlık çektiği anlatılır; görmüş geçirmişliğinin alışkanlıklarından vazgeçmediği de... Sorguda yitirdiği çocuğunun yerine koyduğu Mustafa Kıyıcı ve eşi Hale Özgür Kıyıcı’yı evinde saklarken, cebindeki son beş lirayla Divan’dan pasta aldığı çoktur. Ve öyle anlaşılmaktadır ki, giyiminden, kuşamından, süsünden bir an olsun vaz geçmemiştir.
Polisler Mustafa Lütfü Kıyıcı ve Mustafa İlker Gürkan’ı almak üzere Şişli’deki evini bastığında, karnı burnunda Hale Kıyıcı’nın bir zarar görmesinden kaygılanarak pencereye çıkıp avazı kadar bağırmıştı: “İmdat; hamile kadını öldürüyorlar!” Sakinleştiğinde, polisten izin istedi ve aynanın önüne geçip saçını düzeltti, rujunu sürdü. Bir kez daha gözaltına alınmıştı... Ve bir Türk polis teşkilâtı ve istihbaratı klasiği uyarınca, Kültür Sarayı’nı yakmakla suçlanıyordu!
Kısa süre sonra salıverildiğinde sağlığını iyice yitirmişti. 12 Mart darbesinden bir yıl kadar sonra, 23 Temmuz 1972’de yaşamını yitirdiğinde evini açtığı gençlerden pek azı gelebilecekti cenazesine... Feriköy mezarlığında Reşat Fuat Baraner’in yanına gömüldü...
* * *
Suat Derviş, Cumhuriyet tarihinin ilk acılı kuşağının çocuğudur: Nâzım Hikmet ile başlayıp Sabahattin Ali’ye ulaşan. Kuruluş yıllarının antikomünist hezeyanından bolca nasibini almıştır.
Ama yıllar sonra, insan kendisini şu soruyu sormaktan alakoyamıyor. Nâzım Hikmet’ten Orhan Kemal’e, Hasan İzettin Dinamo’dan Enver Gökçe’ye, Cumhuriyet’in çelik çarklarının öğüttüğü yazarlar 1960’lı yıllardan itibaren yavaş yavaş itibarlarına yeniden kavuşurken; hatta günümüzde bu itibar kimi yazarların bütün telif haklarının bankalar tarafından satın alınmasına dek varmışken, ve gadre uğramış solcu yazarlar üzerine sonraları tonlarca mürekkep harcanmışken, Suat Derviş neden kenarda köşede bırakılmıştır?
Kötü bir yazar olduğundan mı?
Yo... ‘Fosforlu Cevriye’si ve ‘Ankara Mahpusu’ Türkiyeli pek az yazarın yurtdışında esamisi okunurken onlarca dile çevrilmiş ve büyük bir yaygınlık kazanmıştır.
Daha az acı çektiğinden mi?
Yo... Baskı ve eziyetten bütün muhalifler, devrimciler, komünistler gibi o da nasibini almış, varlıktan yokluğa, alkışlardan unutulmuşluğa, Dışişleri’ndeki parlak resepsiyonlardan, arka sokaklarda “komünist kaltak” diye yüzüne tüküren “milliyetçi” yeniyetmelere savrulmuştu hayatı. İşkenceli sorgularda doğmamış bebeğini yitirmesi, Ankara mahpusunda geçirdiği günler de cabası...
Davasına ihanet filan mı etmişti?
Hayır... Suat Derviş yaşamının son demlerine dek sosyalist kaldı, bunu evlerin basıldığı, kentlerin sokak sokak tarandığı, eski dostların arananları görünce yolunu değiştirdiği 12 Mart faşizmi koşullarında kapısını ardına kadar kaçak devrimcilere açarak da gösterdi.
O hâlde?
Suat Derviş, kadındı... Dönemin bir avuç devrimci kadınından biri (sahi, kaç kişi hatırlıyor bugün Sabiha Sertel’in, Zehra Kosova’nın, Neriman Hikmet’in, Mediha Özçelik’in adlarını?)... Üstelik de üst sınıflardan gelme, aristokratik alışkanlıklarından en sert koşullarda dahi taviz vermeyen, eskilerin deyişiyle ‘nev’i şahsına münhasır” bir kadın... Olasıdır ki partili, ama devlete kafa tutarken iradesini ne partisine, ne güçlü ve karizmatik kocasına teslim etmeyecek kertede şahsiyetli. Parti’deki işçi sınıfı kökenli yoldaşlarına tepeden bakmayan, ama en zor koşullarda giyiminden, kuşamından, Paris şapkalarından, altı delinmiş de olsa rugan iskarpinlerinden vazgeçmeyen bir kendine özgülük... Dört kocaya varacak kadar başına buyruk, iradeleri üzerine ipotek koymaya kalkıştıklarında geriye bakmaksızın sırtını dönüp gidecek kadar tavizsiz, ve Mustafa Ekmekçi’ye anlattığına göre Nizamettin Nazif’le nikahlandıkları gün onunla Yeni Cami merdivenlerinde sevişecek ve bu nedenle de gerdek gecesini karakolda geçirecek kadar eksantrik…[22]
Yani kadınlığın mahkûm kılındığı ebedi “vasatlık” biteviyeliği içinde, “ışıltılı” ve bir o kadar da “tehlikeli” bir kadındı. Bunun da bilincindeydi kuşkusuz; romanlarında sürekli olarak kendilerine dayatılan sınırları aşma çabasındaki kadın kahramanları anlatırdı...
Bugün adının pek az dile getirilmesinin nedeni bu olmasın?


Çeşmeköy, 21 Haziran 2015.


N O T L A R
[*]Sancı Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, No:4, Ağustos-Eylül 2015.
[1] Simone Berteaut, Kaldırım Serçesi Edith Piaf, Çev: Aydın Emeç, Agora Yay., 2010.
[2] Hale Kıyıcı, “Madam Leokodya”, http://simurg.info/2010/01/29/madam-leokodya/
[3] Başka kaynaklarda 1903 ya da 1905 olarak geçiyor. Ancak biyografisti Liz Behmoaras’ın verdiği 1901 tarihi, ilk şiiri “Hezeyan” (aile dostları Nâzım Hikmet’in araya girmesiyle) 1918’de, ilk romanı (ve gururla ‘para kazandığını’ söylediği) “Kara Kitap” ise 1920’de yayınlandığına göre, daha akla yakın gözüküyor.
[5] Atacan Atakan, “Unutulmuş Bir Portre: Suat Derviş”, http://www.agos.com.tr/tr/yazi/4653/unutulmus-bir-portre-suat-dervis
[6] Metin Celal, “Efsane Kadın Suat Derviş”, http://www.haber7.com/kultur/haber/307612-efsane-kadin-suat-dervis
[7] Feryal Saygılıgil, “İşçi, Yoksul Kadınların Sesi: Suat Derviş”, Petrol İş Kadın Dergisi, 2 Nisan 2014.
[8] Müjgan Halis, “Bir Öncü Kadın: Suat Derviş”, http://simurg.info/2009/03/05/suat-dervis/
[10] Dönemin “egzantrik” yazarlarından Nizamettin Nazif’ten nasıl etkilendiğini kendi ağzından anlatılan öykü, aslında Suat Derviş’in kişiliği hakkında da bir fikir vermekte... Nizamettin Nazif, birlikte çalıştıkları ‘Vakit’ gazetesinde tarihi romanlar tefrika etmektedir. Episodlardan birinde, roman kahramanı Kara Davut Fatih Sultan Mehmet’i tokatlar. Bu tokat, milliyetçi hisleri rencide etmiştir. Gazetenin önünde toplanan kitle gazeteyi ve tefrika yazarını protesto etmektedir. Öykünün geri kalanını Suat Derviş’e bırakalım:
“Gazete binasının merdivenlerini üçer dörder inen uzun boylu, zayıf, saçları başının tepesinde biraz gülünç şekilde dimdik duran adam, son basamakta biraz kıpırtısız kalıp gözleriyle kapının önüne üşüşen ve kendisine küfürler savuran kalabalığı taradı ve sonra da ona hitaben gür bir sesle bağırdı: ‘Fatih Sultan Mehmet bir sonraki sayıda Kara Davut’u d.zecek! Yemin ediyorum. Artık ondan dayak yemeyecek. Nasıl, şimdi memnun musunuz efendiler?’ Bu sözleri söyleyip kalabalığı yatıştıran, Nizamettin Nazif Tepedelenloğlu’dur.” (Lütfü Kırayoğlu, “Ismarlama Tarih”, Yatağan Demeç Gazetesi, 20 Ağustos 2013, http://www.demecgazetesi.com/ismarlama-tarih-makale,598.html)
[11] Hale Özgür Kıyıcı, “Suat Derviş”, http://simurg.info/2013/11/30/suat-dervis-2/
[12] Reşat Fuat Baraner Mustafa Kemal’in anne tarafından kuzenidir.
[13] Hale Özgür Kıyıcı, “Suat Derviş”, http://simurg.info/2013/11/30/suat-dervis-2/
[14] Berat Günçıkan, “Hem komünist, Hem Aristokrat Bir ‘Yıldız’…”, Cumhuriyet Dergi, 19 Mart 1995, ss.3-4.
[15] Her iki metin de 2002 yılında Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı (TÜSTAV) tarafından 2002’de ‘Kırklı Yıllar: En Büyük Tehlike’ başlığı altında yayınlanmıştır.
[16] Berat Günçıkan, “Hem Komünist, Hem Aristokrat Bir ‘Yıldız’…”, Cumhuriyet Dergi, 19 Mart 1995, s.5.
[17] Bu roman 1968’de ‘Ankara Mahpusu’ adıyla yayınlanacak, ablası Hamiyet’in Fransızca çevirisinin büyükbeğeni kazanmasının ardından 18 dile çevrilecekti. Eleştirmenleri, romanın yazarını Gorki, Steinbeck, Caudwell ve Vittorini’yle karşılaştırmaktaydı.
[18] Suat Derviş’in defalarca filme alınan, kuşkusuz en tanınmış romanı; İstanbul’da arka sokaklarda yaşayan ve bir kanun kaçağına (ki bu tiplemede kocası Reşat Fuat Baraner’den esinlendiğini kendisi de belirtmektedir) sadakatle bağlı bir kaldırım yosmasının öyküsüdür.
[19] Sennur Sezer, “Hayatın Romancısı”, Radikal Kitap, Yıl: 2, No: 654, 27 Eylül 2013, s.10.
[20] Janine Bouissounouse’un ‘Le Prisonnier d’Ankara’ (Ankara Mahpusu) için yazdığı önsözden.
[21] Berat Günçıkan, “Hem Komünist, Hem Aristokrat Bir ‘Yıldız’…”, Cumhuriyet Dergi, 19 Mart 1995, s.5.
[22] Mustafa Ekmekçi, “Nâzım’ın Sevdikleri”, Cumhuriyet, 18 Haziran 1992, s.2.

Yorum Ekle

BLOGGER

|/fa-clock-o/ Başlıklar$type=list-tab$c=5$date=1$au=0$page=1$sn=1

/fa-star-o/ Öne Cıkanlar$type=list-tab

/fa-comments/ Yorumlar$type=list-tab$com=0$c=5$src=recent-comments$pages=1

/fa-history/ Arşivden $type=list-tab$source=random-posts$author=0$c=5

/fa-users/ TAKIP ET

Ad

“HOŞGÖRÜDEN EŞİTLİĞE: TÜRKLERLE ERMENİLER ARASINDAKİ GÜÇ İLİŞKİLERİNİ BİR SİVİL HAKLAR MODELİ ARACILIĞIYLA DEĞİŞTİRMEK,1,“KOBANÊ’NİN ‘BİZ’İMLE NE ALÂKÂSI VAR?,1,“NEFRET SUÇLARI” VE “ZEHİRLİ KAN” ÜZERİNE,1,1 MAYIS 2015’DE İSTİKAMET(İMİZ) -2014’TE OLDUĞU GİBİ!- TAKSİM,1,1 MAYIS 2016 DERS(LER)İ,1,1 MAYIS’A GİDERKEN: AKP KADINLAR İÇİN NE YAPTI,1,1 mayis,13,100. YAŞINDA EKİM DEVRİMİ’NİN ANIMSATTIKLARI,1,100’E 1 KALA ERMENİ GERÇEĞİNİN TOPOĞRAFYASI,1,12 eylul,4,12 EYLÜL 2010 SONRASI,1,12 EYLÜL KİME KARŞIYDI?,1,12 EYLÜL YARGILANDI… MI?,1,12 EYLÜL’Ü YARGILAMAK...,1,1915- HRANT VE ADALET,1,1968’İN 50. YILINDA SARI YELEKLİLER,1,2013,1,2014,1,2014 İÇİN 2013’ÜN 1 MAYIS DERSLERİ,1,2015,1,2015 1 MAYIS’INDAN 2016’YA YİNE YENİDEN ISRARLA TAKSİM,1,2016,1,2018,1,2019: YERKÜREDE VE COĞRAFYAMIZDA İŞÇİ SINIFI(MIZ),1,23 NİSAN BİTTİ ‘KUTLU DOĞUM’ VERELİM,1,24 HAZİRAN SEÇİM(LER)İ VE TAVIR(IMIZ),1,7 HAZİRAN 2015 SEÇİMLERİ’NE DAİR -GEREKÇELİ- TAVRIMIZ,1,7 HAZİRAN’DAN 1 KASIM’A HDP NOTLARI,1,8 mart,3,A-UTOPYA’YA UNUTULMAZ BİR YOLCULUK,1,ABD EMPERYALİZMİ VE VENEZÜELLA 2019,1,AÇIK SÖZLÜ OLMAK İYİDİR (7 HAZİRAN SONRASINA DAİR DEĞERLENDİRME),1,ADALET: ANTROPOLOJİK BİR BAKIŞ,1,afis,1,AFRİN (VE SURİYE’N)İN ÖTESİDİR,1,AFRİN (VE SURİYE),1,AKADEMİNİN ÖZGÜRLÜĞÜ İÇİN,1,akademisyen,2,AKADEMİSYEN SORUMLULUĞU,1,AKLIMIZDA TAŞIYORUZ SİZLERİ,1,akp,36,AKP İKTİDARI VE GÜNDELİK HAYATIN İSLÂMİLEŞTİRİLMESİ,1,AKP İSLÂM FAŞİZM ve KADINLAR,1,akp.kriz,1,AKP’NİN ‘KÜLTÜR POLİTİKALARI’?,1,AKP’NİN “DERİN DEVLET”İ,1,AKP’NİN “KINDER KUCHE KIRCHE”Sİ,1,AKP’NİN “MUHAFAZAKÂR”LIĞI NEYE DENK DÜŞER,1,AKP’NİN “ORGANİK AYDINLARI” VE HAZİRAN KALKIŞMASI,1,AKP’NİN BAŞKAN”LIĞI,1,AKP’NİN EĞİTİM SİSTEMİ Mİ DEDİNİZ,1,AKP’NİN EĞİTİM SİSTEMİ: MİLLİYETÇİ MANEVİYATÇI VE PİYASACI,1,AKP’NİN EĞİTİM SİSTEMİYLE İMTİHANI,1,AKP’NİN KADINLARA KARŞI SAVAŞI: MADAM GİBİ ÖLMEK,1,AKP’NİN MUHAFAZAKÂRLIĞI İSLÂMCILIĞI NEOLİBERALİZMİ VE KADINLAR,1,aktuel,4,aktüel,2,ALEVÎLİK VE SINIF MÜCADELESİ: KÜLTÜR VE EKONOMİ POLİTİK,1,aleviler,1,amerika,1,ANADOLU’NUN “YA BASTA”SI,1,antropoloji,10,ANTROPOLOJİ: NASIL VE NİÇİN,1,arkeoloji,1,ARSIV,1,ATAERKİ” ÜZERİNE,1,ATAERKİL PAZARLIK BOZULDU,1,AVM’LER,1,AVRUPA BİRLİĞİ: ÇOKKÜLTÜRCÜLÜĞÜN “KRİZİ”,1,aydinlar,9,aydinlar devrimciler,27,AYŞE ÖĞRETMEN “DAVA”SININ ANIMSATTIĞI,1,Barış Bildirimi metni,1,baris,7,basin,3,BAŞKALDIRIDIR MİZAH YA DA HİÇ!,1,BE ZİMAN JÎYAN NA BE,1,BEJDAR’IN TUTSAK ALINAMAYAN ŞİİRLERİ,1,BEKLE BİZİ -YENİDEN- TAKSİM,1,BELLEKLE GELECEĞİN KARŞILAŞMASI,1,bilim,3,BİR “ELEŞTİRİ”YE KISA KENAR NOTLARI,1,BİR “İMKÂNSIZ AŞK” HİKÂYESİ: “AKADEMİ VE ÖZGÜRLÜK,1,BİR “PRAKSİS ANTROPOLOJİSİ” İÇİN,1,BİR AYDIN(LIK) HÂLİ FİKRET BAŞKAYA,1,BİR DAHA ASLA DİYEBİLMEK İÇİN: GÖZALTINDA KAYIPLAR,1,BİR İKTİDAR (YENİDEN-)ÜRETME ARACI OLARAK MOBBİNG[*],1,BİR İKTİDAR ARACI OLARAK KORKU,1,BİR KEZ DAHA “TERÖR” MÜ,1,BİR KİMLİK SİYASETİ OLARAK MİLLİYETÇİLİK VE IRKÇILIK,1,BİR MİLAT: REFERANDUM VE SONRASI,1,BİYOLOJİ KADER Mİ? ya da “FITRAT”A DAİR,1,BİZİM DELİLERİMİZ,1,BM DB VE IMF’NIN DILINDE KADIN YOKSULLUĞU,1,bölge,3,BU 12 EYLÜL REJİMİ… BURADAN ÇIKIŞ YOK,1,BU NE ŞİDDET BU CELÂL? (YA DA “GULYABANİ” KİM),1,BUGÜN ADNAN YÜCEL KONUŞACAĞIZ,1,CELLATLARIN DÖKTÜKLERİ KAN,1,cevre,12,CHARLIE HEBDO’YA SALDIRI TE’VİLLERİ VE TAVRIMIZ,1,chd,1,cinayetler,12,CUJUS REGIO EJUS RELIGIO,1,CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİ VEYA BU KADAR YETKİYİ BABANIZA VERİR MİYDİNİZ,1,Çile'nin Antropolojisi: Bir Anı Bir Gözlem ve Bir Tahlil Girişimi,1,ÇOCUKLAR ÖLMESİN DEMEK TERÖR SUÇU MU,1,ÇOCUKLARININ ETİYLE BESLENEN ÜLKE,1,ÇÖZÜMÜN SOSYO-EKONOMİK YANI,1,DAĞLAR ERİRSE – ZEVEBÂN,1,DAİMA YAŞAYACAKTIR İSMİYLE MÜSEMMA YAŞAR KEMAL,1,DARBE GİRİŞİMİ VE SONRASI,1,dava,13,davalar,1,DELİ DUMRUL’UN “KENTSEL DÖNÜŞÜM”Ü ya da YOLSUZLUK RANTIN İKİZ KARDEŞİDİR,1,DEMİRİN TUNCUNA İNSANIN...,1,demokrasi,1,DEMOKRATİKLEŞ-ME PAKETİ,1,dersim,2,devlet,12,DEVLETİN ERKEKLERİ YA DA KADINA ŞİDDET NASIL ÖNLENMEZ,1,DEVLETİN KÜRTAJI: ROBOSKÎ,1,DEVLETLÛLAR,1,devrim,8,DİĞERLERİ VE KENT HAKLARI…[*],1,dinler,7,DİNLER İSLÂM VE KADIN BEDENİ,1,dinleti,1,DİRENEN DAMAR[*] ÇÜRÜMEYEN,1,direnis,3,dunya,5,dünya,52,düsünce özgürlügü,2,EGEMENLERİN “PYRRHUS ZAFERİ”: F-TİPİ,1,egitim,11,EKİM DEVRİMİ SOSYALİZM KADINLARIN KURTULUŞU,1,ekoloji,10,ekonomi,7,elestiri,1,ELEŞTİRİ HAYATTIR; YAŞATIR,1,emek,14,emekciler,3,EMEKÇİLER İŞSİZLER YOKSULLAR NEREDE,1,emperyalizm,7,EMPERYALİZM- T. “C” VE AFRİN,1,enternasyonalizm,1,ENTERNASYONALİZM ÜZERİNE NOTLAR,1,ERCAN BİNAY’DAN (BAFRA T TİPİ) MEKTUP VAR: ABDULLAH KALAY’A ÖZGÜRLÜK,1,ermeniler,4,ESKİ(MEYEN)/ YENİ TÜRKİYE”DE BARIŞ (MI),1,etnoloji,2,EVET ÇIKSA DA “HAYIR”,1,EVLAT YOLDAŞ,1,fasizm,6,FAŞİZM VE KADINLAR,1,felsefe,1,feminist,1,FİDEL İÇİN SANCAĞI YARIYA İNDİRMEYİN DAHA DA YÜKSELTİN,1,FRIEDRICH ENGELS VE AİLENİN,1,genclik,2,GERÇEKTEN DE NEDİR TERÖR,1,GÖBEKLİTEPE BİZE NEYİ ANLATIYOR,1,güncel,3,gündem,11,GÜNDEM’E DÜNE VE BUGÜNE DAİR,1,HAFIZASINI YİTİRMEYEN “DERSİM’E AĞIT,1,hakkinda,1,HÂL ÜLKEYİ KUTUPLAŞTIRIYOR,1,HÂL VE GİDİŞ(İMİZ),1,HANGİMİZ ÖZGÜRÜZ Kİ,1,hareketler,1,Hasta Tutsak Abdullah Kalay 2. Heyet Raporuna Rağmen Tahliye Edilmiyor!‏‏,1,HAVADIR SUDUR ATEŞTİR YANİ HAYATTIR GRUP YORUM,1,HER GÜN DÖRT İŞÇİ BEŞ KADIN,1,HER KÖYDE BİR “KÖPEK” VARDIR,1,HİÇLEŞTİRİLME KAYGISINDAN ÖFKEYE SARI YELEKLİLER,1,HRANT,1,hrant dink,4,hrant dink'in katline 2015 perspektifinden bakmak,1,hukuk adalet,31,IŞILTILI VE “TEHLİKELİ” BİR KADIN: SUAT DERVİŞ,1,IŞİD VE İSLÂMCI “FEMİNİSTLER”,1,ibrahim kaypakkaya,1,İFADE ÖZGÜR(LÜĞÜ) MÜ,1,İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ VAZGEÇİLEMEZ ÖNCELİKLİ DEĞERDİR,1,iktidar,10,iletisim,2,inanc,7,insan haklari,1,isci-sendika,11,islam,14,islam.ortadogu,1,İSLÂMCI-MUHAFAZAKÂRIN ZİHİN HARİTASINDA BİR GEZİNTİ: “NASIL BİR KADIN(LIK),1,İSTANBUL SEÇİMİ - BİR DEĞERLENDİRME,1,isyan,15,İŞÇİ SINIFI 2017 1 MAYIS(’IMIZ) VE KATLİAMIN 40. YILINDA TAKSİM,1,İŞÇİ SINIFININ KADINLAŞMASI,1,İTİRAZ VE ELEŞTİRİ “HAZIROL”DA DURMAZ,1,İYİ Kİ YAŞADILAR İYİ Kİ YAZDILAR,1,KADIN(LAR) VE DEVRİM(LER),1,KADINLAR KAPİTALİZM FAŞİZM VE AKP,1,KADINLAR GERÇEKTEN DE “SINIFLAR-ÜSTÜ” MÜ,1,KADINLAR İÇİN OLABİLECEK EN KÖTÜ ALAŞIMIN ORTASINDAYIZ,1,KADINLARA KENTLERE GECELERE DAİR,1,KADINLARIN KURTULUŞU: MARKSİZM’SİZ OLUR MU,1,kadin,55,kadinlar,11,KALBİM(İZ) CİZRE’DEDİR,1,kapitalizm,19,KAPİTALİZM KÜLTÜR DİRENİŞ,1,KAPİTALİZMİN KENDİNİ İMHASI: NEOLİBERALİZM,1,kart,1,katlamlar,1,katliamlar,7,KELLE FIYATINA HÜRRIYET ESIRLIK BEDAVA,1,KENTİ (YOKSULLARINDAN) TEMİZLEMEK,1,KEŞFEDİLMEMİŞ GELECEĞİN BİÇİMLENMESİ İÇİNDİ SAMİR AMİN,1,kitap,35,KOBANÊ BİZİMDİR BİZ KOBANÊ’YİZ,1,KOLEKTİF BİR DEVLET CİNAYETİ: HRANT DİNK,1,komünizm,4,kriz,49,KRİZ SAVAŞ VE İŞÇİ SINIFI ÜZERİNE GÖRÜŞLER,1,KRİZDEN İNSAN MANZARALARI[*],1,KÜLTÜR “YERLİ VE MİLLİ” MİDİR?YA DA NEDİR,1,kültür sanat,29,KÜRESEL KÜLTÜR” MÜ,1,kürt sorunu,1,laiklik,1,LAİKLİK Mİ HANGİSİ,1,latin amerika,11,LATİN AMERİKA: SAĞIN GERİ DÖNÜŞÜ - 1/ BREZİLYA ÖRNEĞİ,1,LATİN AMERİKA: SAĞIN GERİ DÖNÜŞÜ-2/ PARAGUAY: “TEKNİK DARBE,1,LATİN AMERİKA’DA BARIŞ SÜREÇLERİ,1,LATİN AMERİKA’DAN “BARIŞ SÜREÇLERİ”: EL SALVADOR ÖRNEĞİ,1,LATİN AMERİKA’NIN DESAPARECIDO’LARI,1,leninizm,2,LÜZUM” ÜZERE: BİR KEZ DAHA İSTANBUL SEÇİMİ,1,MAĞLUP MU DENİR ŞİMDİ ONLARA?,1,MARKSİST-LENİNİST ROMAN YAZARI : VEDAT TÜRKALİ,1,marksizm,5,MARKSİZM + V. İ. LENİN = EKİM DEVRİMİ (NOTLARI),1,MARKSİZM AİLE AŞK CİNSELLİK ÜZERİNE SÖYLEŞİ,1,MARKSİZM VE KADIN ÜZERİNE,1,Marksizm ve Kadın: Emek Aşk Aile,3,MARKSİZM VE KADINLARIN KURTULUŞU,1,MARX’IN DÜŞÜNCE DÜNYASINA BİR SEYAHAT: ETNOLOJİ DEFTERLERİ,1,MARX’TAN ÖĞRENEN BİR ÇUKUROVALI: OKTAY ETİMAN,1,MASKELİ FAŞİZM: “POPÜLİST AŞIRI SAĞ,1,medya,1,MEVTAYI İYİ BİLMEZDİK,1,milliyetci,2,mizah,2,MURAT’IN DÜŞÜ LAMBORGHİNİLER VE DÜNYAYI DEĞİŞTİREBİLMEK,1,mücadele,12,MÜCADELE BOYU BİR YAŞAM: SCHAFIK JORGE HANDAL,1,MÜCADELEYE DEVAM”[1] “BU DAHA BAŞLANGIÇ,1,NE OLDU O “İMTİYAZSIZ SINIFSIZ KAYNAŞMIŞ KİTLE”YE,1,NEO-FAŞİZM(LER) “FEMİNİST” Mİ,1,NEO-LİBERAL TÜRKİYE’DE MUHAFAZAKÂRLAŞMA/ DÜŞKÜNLEŞME DİYALEKTİĞİ,1,NEO-LİBERAL TÜRKİYE’NİN “EN ALTTAKİLER”İ: İŞÇİ SINIFI KÜRTLEŞİRKEN,1,neoliberal,9,newroz,1,NİCE ONYILLARA ‘YENİKAPI’LI YOLDAŞLAR,1,O GÜN BU ÜLKEDE. O GÜN O ALANDA,1,OĞLUM(UZ) ÖLÜMSÜZDÜR,1,ohal,4,OKTAY AĞABEY(İMİZ,1,ONLAR ÇALIP ÇIRPTIKÇA BİZ YOKSULLAŞIYORUZ,1,ORÇUN,1,ortadogu,8,ORTADOĞU’DA BİR KARABASAN: IŞİD,1,OSMANLI’YI “İHYA” ETMEK: AKP’NİN TÖRENLERİ,1,OTUZÜÇ KOR DÜŞTÜ YÜREĞİMİZE…,1,ÖFKELENİNCE ÇOK GÜZEL OLUYORSUN TÜRKİYE,1,ÖFORİNİN ORTASINDA,1,ÖĞRETTİKLERİ HATIRLATTIKLARIYLA GREİF DİRENİŞİ,1,ÖLÜMSÜZ ABİ(MİZ) OKTAY ETİMAN,1,ÖRGÜTLÜ MÜCADELE ETİĞİ VE SOSYALİST DEMOKRAS,1,öteki,25,ÖZEL MÜLKİYETİN DEVLETİN KÖKENİ ÜZERİNE,1,ÖZERKLİKÇİ ANAYASA SONRASINDA BOLİVYA DERSLERİ,1,ÖZGECAN’IN KATLİNİN AKP’YLE NE İLGİSİ VAR,1,özgeçmis,1,özgürlük,2,panel,3,PARANOYA VE MEGALOMANİNİN (“YENİ”) REJİMİ,1,PARİS KATLİAMI “BARIŞ SÜRECİ” VE HESAPLAŞMA,1,politika,11,POPÜLER KÜLTÜRE ELEŞTİREL BAKIŞLAR - KISA BİR TARİHÇE,1,protesto,2,RECEP’İN TÜRKÜ(/ŞİİR)LERİ,1,referandum,3,rejim,1,roboski,1,ROBOSKİ’NİN KANAYAN KARANFİLİ,1,röportaj,12,SAHİ “VESAYET (REJİMİ)” KALKTI MI,1,SAHİCİ OLMAK,1,savas,3,savas-baris,1,SAVAŞ ŞIDDET ÜZERINE EKONOMI-POLITIK VE ANTROPOLOJIK NOTLAR,1,SAYGI VE HAYRANLIKLA ÇHD GENEL KURULU’NA,1,secim,17,secimler,4,seçim,5,SEÇİMLERİN SONRASINDA,1,seminer,1,sempozyum,1,SEN ÇÜRÜMENİN RESMİNİ ÇİZEBİLİR MİSİN ABİDİN?YA DA MEMLEKETTEN EĞİTİM MANZARALARI,1,SEN MİSİN “BARIŞ” DİYEN,1,sibel özbudun,1,sinifsal bakis,8,SİVAS KATLİAMI O GÜN ORADA BİTMEDİ,1,siyonizm,2,SİYONİZM ANTİ-SEMİTİZM VE BİR “MUGALATA” ÜZERİNE,1,SOMA “SON” OLSUN; AMA DEĞİL,1,sosyal bilimler,4,SOSYAL BİLİMLER: BİR ŞEY YAPMALI,1,sosyalizm,10,SOYKIRIM ÜZERİNE RESMÎ SÖYLEMLER ya da T.C. SOYKIRIMI NEDEN TANIMALIDIR,1,SOYKIRIMA TANIKLIK(LAR),1,soykirim,2,söylesi,1,söyleşi,2,SÖYLEŞİ: OKURYAZARLIK ÜZERİNE,1,suriye,2,SURUÇ’UN İŞARET ETTİĞİ,1,SUSMA SUSTUKÇA SIRA SANA MUTLAKA GELECEK,1,SUSMA! SUSTUKÇA SIRA SANA GELECEK,1,SUYUN DELİ DUMRULLARI: ÖZELLEŞTİRMELER,1,SÜREKLİLEŞTİRİLEN OHAL VE,1,ŞİDDET Mİ MEŞRUİYET YİTİMİ Mİ,1,ŞİDDET NEDEN KAPİTALİZMİN “OLMAZSA OLMAZI”DIR,1,taksim,3,tanitim,11,TANTALOS’U YARATMAK,1,tarih,14,tck,2,tck301,1,temel demirer,17,tercüme,2,terör,1,TIMEO HOMINEM UNIUS LIBRI/ TEK KİTAPLI İNSANDAN KORKARIM,1,TOTALİTARYANİZMİ SOKAKTA ALT EDEBİLMEK,1,TOTALİTERLEŞMEYE İHVAN’LAŞMAYA KARŞI,1,TÖREN ULUS-DEVLET İKTİDAR[*],1,Turkey a Beauty When Angry,1,tüketim,1,Türk Akademiası: Gerçekten kadınlar için Bir Cennet mi,1,TÜRK HALKI BARIŞÇI MI,1,TÜRK(İYE) İSLÂMI’NDA KADIN OLMAK,1,türkiye,76,ULAŞ ULAŞ’TIR,1,UNUTMAYACAĞIZ UNUTTURMAYACAĞIZ: ŞAHİT OL ANKARA GARI,1,UNUTULMAMASI GEREKENLER,1,üniversite,6,ÜNİVERSİTEYİ ÖLDÜRMENİN SEKİZ YOLU (YA DA ÜNİVERSİTE PİYASAYA NASIL ENTEGRE OLUR,1,VAHŞETİN ALTERNATİFİ VAR ELBETTE,1,VAR OLANDAN KOPMAK İÇİN YEREL SEÇİM VE SORU(N)LARI,1,VENEZÜELLA VE EMPERYALİZM KONUSU,1,VESAYET REJİMİ” ÖLDÜ YAŞASIN “İLERİ DEMOKRASİ,1,video,24,VURUN “ÖTEKİ”NE,1,YA SEV YA TERKET: BİR BİAT ARACI OLARAK MOBBİNG,1,YA SOSYALİZM YA BARBARLIK,1,YANIT: OLAN VE GELEN[*],1,YARGI BAĞIMSIZLIĞI” MI DEDİNİZ,1,yasam,17,YENİ TOPLUMSAL HAREKETLER NE KADAR “YENİ”,1,yeni yil,2,YENİ YÖK YASA TASLAĞI ÜZERİNE: PİYASA ÜNİVERSİTEYİ YUTARKEN,1,YENİDEN HAYKIRABİLMEK: “YERİMİZ MUTFAK DEĞİL DÜNYA,1,YERELİ BİRLİKTE YÖNETMEK - NASIL BİR DÜNYA İSTİYORSAK ÖYLE BİR YEREL YÖNETİM,1,YILDIZLARIN GÜNCESİNİ TUTAN ADAM: CENGİZ GÜNDOĞDU,1,yök,3,yönetim,1,YÜREĞİMİZDE,1,ZAPATİSTALARIN 33. YILI: BİR DEĞERLENDİRME,1,ZEYTİNLİĞİ ZİNDAN YAPAN SİSTEMATİK ZULME DİRENENLER,1,ZİNDAN(LAR)IN TÜRKÇESİ,1,ZORUNLU BİR AÇIKLAMA (II)… VE BİR EKLEME,1,
ltr
item
sibel🍂özbudun: IŞILTILI VE “TEHLİKELİ” BİR KADIN: SUAT DERVİŞ[*]
IŞILTILI VE “TEHLİKELİ” BİR KADIN: SUAT DERVİŞ[*]
https://scontent-fra3-1.xx.fbcdn.net/hphotos-xpf1/v/t1.0-9/11062546_943087869047587_5919855566622003899_n.jpg?oh=2d62c2d41b5a6acea8d4074a1f4666f9&oe=566DC949
sibel🍂özbudun
https://sibelozbudun.blogspot.com/2015/08/isiltili-ve-tehlikeli-bir-kadin-suat.html
https://sibelozbudun.blogspot.com/
https://sibelozbudun.blogspot.com/
https://sibelozbudun.blogspot.com/2015/08/isiltili-ve-tehlikeli-bir-kadin-suat.html
true
1739006321341950428
UTF-8
Loaded All Posts Not found any posts Diger daha fazla Yanıtla Cancel reply Sil Ana Sayfa Sayfa Posta Hepsini Gör BUNA BENZER Etiket Arsiv Ara Bütün Yayinlar İsteğiniz gönderi bulunamadı Ana Sayfaya Dön Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Paz Pts Sal Car Per Cum Cmt January February March April May June July August September October November December Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara simdi 1 dakika önce $$1$$ minutes ago 1 saat önce $$1$$ hours ago dün $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS CONTENT IS PREMIUM Please share to unlock Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy