SÄ°BEL ĆZBUDUN - TEMEL DEMÄ°RER “Haklarımı aramaktayım. Onları gƶren oldu mu?” [1] YaÅar Alperen SavaÅ (17)… Felek Batur (7)… RaÅid Os...
SÄ°BEL ĆZBUDUN - TEMEL DEMÄ°RER
“Haklarımı aramaktayım.
Onları gƶren oldu mu?”[1]
YaÅar Alperen SavaÅ (17)… Felek Batur (7)… RaÅid Oso (8)… Hakan Sarak (5)... Mahmut Buluk (16)… Zeliha Cuma (7)… Helin Åen (12)… Serhat SavaÅ (15)… Enes Ata (8)…
Bu isimleri olasıdır hiƧ duymadınız. Ya da belki duydunuz/okudunuz, sonra da unuttunuz.
Oysa unutmamak gerek… Bunlar 2007-2020 arasında gĆ¼venlik gĆ¼Ć§lerinin elinden ƶlen 93 Ƨocuktan bazılarının isimleri… Ya polis kurÅunu ile yitirdiler yaÅamlarını, ya da kolluk kuvvetlerinin kullandıÄı zırhlı aracın altında kalarak… BirkaƧı ise polisin attıÄı gaz bombalarıyla kopartıldı yaÅamdan. Bu cinayetlerden (evet, ƧoÄunun “suƧ”u sadece polisle eÅzamanlı olarak “olay yerinde” olmak. Bu nedenle ƶldĆ¼rĆ¼lmelerine “cinayet”ten baÅka bir ad bulmak mĆ¼mkĆ¼n deÄil…) ƧoÄunun, faili yĆ¼zeysel bir soruÅturmanın ardından hafif bir cezayla atlattı.
Baran Tursun’u hatırlarsınız. 2007 yılında, Ä°zmir’de trafikte seyir hĆ¢lindeyken “Dur” ihtarına uymadıÄı gerekƧesiyle polis tarafından baÅından vurularak ƶldĆ¼rĆ¼lmĆ¼Å 20 yaÅında bir delikanlı. Baran’ı ƶldĆ¼ren polis memuru tutuksuz yargılanmıÅ, 2 yıl 3 aylık bir cezayla “ƶdĆ¼llendirilmiÅti”, davanın sonucunda. Olayın peÅini bırakmayan aile mensuplarının yaptıkları aƧıklamalar iƧin istenen cezalar ise bundan Ƨok daha fazlaydı!
Yine bilirsiniz, Baran’ın babası Mehmet Tursun 2010 yılında, gĆ¼venlik gĆ¼Ć§lerinin elinde canını yitirenler konusunda kamuoyunda bir duyarlılık oluÅturmak amacıyla, oÄlunun adına bir vakıf kurdu. Baran Tursun Vakfı, ya da tam adıyla ‘Baran Tursun Uluslararası DĆ¼nya ĆlƧeÄinde Silahsızlanma, YaÅam Hakkı, ĆzgĆ¼rlĆ¼k, Demokrasi, BarıŠve DayanıÅma Vakfı (BARANSAV)’ kuruluÅundan bu yana polis elinde ƶlenleri titizlikle izleyip, hukuksal sĆ¼reƧler hakkındaki bilgileri kamuoyuyla paylaÅıyor.
Baran Tursun Vakfı, 2021 tarihli bir rapor yayınladı: “Kolluk GĆ¼Ć§lerinin Orantısız GĆ¼Ć§ Kullanımı Sonucunda YaÅam Hakkı Ä°hlĆ¢lleri Raporu: Ćlmek Zorunda DeÄildiler”[2]…
“Ćlmek zorunda olmasa da”, 2007-2020 yılları arasında, Vakfın tespit edebildiÄi, polis kurÅunuyla, gaz bombasıyla, polis aracı Ƨarpması sonucu vb. yani gĆ¼venlik gĆ¼Ć§lerinin elinden ƶlen 404 kiÅinin (DĆRTYĆZDĆRT KÄ°ÅÄ°!) isimleri, yaÅları, ƶldĆ¼rĆ¼lme tarih ve Åekilleri, raporun sonunda tek tek sıralanıyor.
Polisler tarafından katledilen 404 kiÅinin 93’Ć¼ 18 yaÅın altında; 70’i kadın, 241’i erkek. Ve en Ƨarpıcı veri, bunlardan HÄ°ĆBÄ°RÄ°, polis ile ƧatıÅmaya girmemiÅ! Bir baÅka deyiÅle, “dur” ihtarına uymadıkları, barıÅƧıl protesto gƶsterilerine katıldıkları, ya da sadece rastlantı sonucu olay yerinde oldukları iƧin sokakta, gƶzaltında, ya da kendi konutlarında (evini aramaya gelen polislere galoÅ giymeleri iƧin uyarıda bulunan ve Ƨıkan tartıÅmada polis kurÅunuyla yaÅamını yitiren Dilek DoÄan’ı unutmayın) ƶldĆ¼rĆ¼len bu kiÅiler, en fazla, “kabahatler kanunu”ndan yargılanmalarını gerektirecek eylemlerin failleriydi. “Ćlkenin ƶzellikle doÄusu ve gĆ¼neydoÄusunda devam eden silahlı ƧatıÅmalardan kaynaklı yaÅam hakkı ihlĆ¢llerinin konu dıÅı tutul”duÄu (¶ 3) raporda belirtiliyor.
Anımsanacaktır; 2259 sayılı Polis Vazife ve Salahiyetleri Kanunu’nun (PVSK) kimi maddelerinde, 2 Haziran 2007 tarihinde deÄiÅiklikler yapılarak kolluk gĆ¼Ć§lerinin baÅta silah kullanmak Ć¼zere yetkileri geniÅletilmiÅ, PVSK ve Jandarma TeÅkilĆ¢t, Gƶrev ve Yetkileri Kanunu’nda 27 Mart 2015 tarihli deÄiÅikliklerle de kolluÄun “makul ÅĆ¼phe, ƶngƶrĆ¼ ve takdir” gibi tasarrufları tanımlanmıÅtı. Bƶylelikle,
“Durdurma ve kimlik sormanın nedenleri, konusu, amaƧları, iÅlemin Åekli, sĆ¼resi ve usulĆ¼, konularında dĆ¼zeneme yapılmasına raÄmen, makul ÅĆ¼phe, ƶngƶrĆ¼ ve takdir gibi soyut kavramlara iliÅkin kolluÄa yeterli eÄitim verilmediÄinden, kolluÄa silah kullanma yetkisini dĆ¼zenleyen PVSK madde 16’ya her kolluÄun kendine gƶre bir anlam yĆ¼klediÄi, dolayısıyla yĆ¼klenen anlama gƶre de her kolluÄun kendine gƶre bir iÅlem yapması sonucunda (…) 400’den fazla vaka ƶlĆ¼mle sonuƧlanmıÅtır.” (ƶzet)
Bu iki dĆ¼zenleme, hiƧ kuÅkusuz, kolluk gĆ¼Ć§lerinin elini “keyfi davranma” konusunda bir hayli rahatlatmıÅtır. Ama buna bir de “acımayın, vurun-kırın aslanlarım, arkanızdayım!” yollu kendilerine “coÅkuyu veren” İƧiÅleri bakanlarının ve eÄrisi doÄrusuna denk gelir de olay yargıya intikal ederse, faile ya “nefsi mĆ¼dafaa”dan, “orantılı gĆ¼Ć§ kullanımı”ndan beraat, olmadı, en dĆ¼ÅĆ¼k cezalarla cezalandırılmalarının etkisini eklemeli. Polislerin yargı ƶnĆ¼ne getirilmesi gereken fiillerde olay yeri delillerini yine polis toplar; sanıÄın tutuksuz yargılanması ise neredeyse kuraldır:
“Zanlılar tarafından Ć¼retilen ve toplanan delillere gƶre gĆ¼venlik birimleri tarafından olayın fezlekesi dĆ¼zenlenmektedir. Ä°zmir’de Baran Tursun’u ƶldĆ¼rdĆ¼kten sonra, ateÅ etmeyi gizlemek suretiyle trafik kazası raporunun dĆ¼zenlenmesi, Ankara’da 20 yaÅındaki Soner Cankal’ı ƶldĆ¼rdĆ¼kten sonra, cesedinin Ć¼zerine kurusıkı tabanca bırakılması, Antalya’da motosikletiyle gezerken ƶldĆ¼rĆ¼len 17 yaÅındaki ĆaÄdaÅ Gemik’in cesedinin yanına birkaƧ gram uyuÅturucu bırakılması, Kızıltepe’de 12 yaÅındaki UÄur Kaymaz’ı ƶldĆ¼rdĆ¼kten sonra cesedinin Ć¼zerine silah bırakılması gibi delil yaratma fiilleri diÄer vakalarda da yaygın bir Åekilde gƶrĆ¼lmektedir.” (¶ 41) ĆoÄunluÄu “devletin karÅı iÅlenen suƧlar” ile “devletin iÅlediÄi suƧlar”ı farkı deÄerlendiren (¶ 45) ve “devletin Ć¢lĆ® menfaatler”i sƶz konusu olduÄunda gerek ideolojik tutumları, gerekse atama, terfi ve cezalandırılmaları iktidarın elinde olması nedeniyle hemen her zaman “devletten (yani devletin kolluk gĆ¼Ć§lerinden) yana kararlar alan yargı mekanizması, kolluk “cinayetleri”nin fiilen cezasız kalmasını adeta bir “devlet geleneÄi hĆ¢line getirmiÅtir.[3] Buna karÅılık kurbanların, acılı ailelerin, maÄdurların yakınlarının, insan hakları ƶrgĆ¼tlerinin, avukatların adalet arayıÅları kovuÅturulmakta ve (kimi zaman faillerden daha aÄır biƧimde) cezalandırılmaktadır! (¶ 47-52)
Ćte yandan, polisin elinden ƶlenler, en azından sayılabiliyor… Toplumsal belleÄe -bir gĆ¼n, ama mutlaka bir gĆ¼n hesabı sorulmak Ć¼zere- kaydedilebiliyorlar. Ya polisin kaƧırıp veya gƶzaltına alıp, darp edip, iÅkencelere uÄratıp sonra salıverdikleri? Ä°nsan hakları ƶrgĆ¼tlerinin kimsenin ilgi duymadıÄı tenha basın aƧıklamalarında, sol gazetelerin, dergilerin sayfalarında, harf sayısı sınırlı twit’lerde birbiri ardı sıra adları anılıp sonra unutulup gidiyorlar. Oysa unutmamalı… Kanıksanmamalı…
ĆrneÄin sadece 2019 yılında, 1474 kiÅinin iÅkence baÅvurusu yaptıÄı[4]… unutulmamalı, kanıksanmamalı!
ĆrneÄin, “otomobiline aldıÄı bir akrabasıyla beraber gƶzaltına alınan Naci Ćelik isimli yurttaÅın, gƶtĆ¼rĆ¼ldĆ¼ÄĆ¼ Sultangazi Åehit BĆ¼lent Ćzkan Karakolu’nda sabaha kadar iÅkenceye uÄradı”Äı, “tĆ¼m vĆ¼cudu morluklar iƧerisinde olan Ćelik’in, sivil giyimli 8-10 polis tarafından darp edildiÄini belirtti”Äi[5]… unutulmamalı, kanıksanmamalı!
ĆrneÄin, CumhurbaÅkanı’nın nikĆ¢h ÅahitliÄi yapacaÄı bir dĆ¼ÄĆ¼n iƧin kesilen trafikte saatlerce beklemek zorunda kalan avukat SertuÄ SĆ¼renoÄlu’nun, yolun neden kapalı olduÄunu sorması Ć¼zerine CumhurbaÅkanı korumaları tarafından iki saat boyunca araƧ iƧerisinde dƶvĆ¼ldĆ¼ÄĆ¼ ve kendisine zorla cumhurbaÅkanına hakaret ettiÄini kabul eden bir tutanak imzalatıldıÄı[6]… unutulmamalı, kanıksanmamalı!
ĆrneÄin, 15 Åubat 2019’da Van’ın Ä°pekyolu ilƧesinde gƶzaltına alınan Ć¼Ć§ ƧocuÄun, fotoÄraflarla ve hastane raporlarıyla belgelenen, gƶzaltındayken “kafasının klozete sokulduÄunu, dipƧikle, mermiyle dƶvĆ¼ldĆ¼ÄĆ¼nĆ¼, ters kelepƧelenerek yere yatırılıp tekme ve yumruklarla dƶvĆ¼ldĆ¼ÄĆ¼nĆ¼” anlatan Ƨocukların ifadelerinin Emniyet Genel MĆ¼dĆ¼rlĆ¼ÄĆ¼ tarafından yalanlandıÄı, olaya mĆ¼dahil olan Van Barosu hakkında “terƶr ƶrgĆ¼tĆ¼ne destek”ten suƧ duyurusunda bulunulduÄu[7] … unutulmamalı, kanıksanmamalı!
ĆrneÄin, “Ä°stanbul’un Fatih ilƧesinde 15 Åubat 2020 akÅamı iki yeÄeni ve kardeÅinin eÅini korumak isterken polis Åiddetinin hedefi olan ve aldıÄı darbeler sonucu beyin kanaması geƧiren Mehmet Yaman’ın (48), 10 gĆ¼ndĆ¼r yoÄun bakımda” kaldıÄı; SavcılıÄın gĆ¼venlik kamerası kayıtlarını istediÄi hastane yƶnetiminin, ‘kameralar kayıtta deÄildi’ yanıtı verdi”Äi[8] … unutulmamalı, kanıksanmamalı!
ĆrneÄin, “Ä°zmir Torbalı’da gƶzaltına alınan YiÄit Ćste adlı gencin, emniyet yerine ormana gƶtĆ¼rĆ¼ldĆ¼ÄĆ¼ ve burada kar maskeli 4 polisin iÅkencesine maruz kaldıÄını ileri sĆ¼rdĆ¼ÄĆ¼,” . Baba Harbi Ćste’nin, oÄluna ormanda “ajanlık” teklif edildiÄini, kabul etmeyince 6 saat boyunca iÅkence edildiÄini bildirdi”Äi... Ćste’ye darp raporu verilmediÄi, Polisin Ćste ailesinin evine baskın dĆ¼zenleyerek baba ve anneyi darp etti”Äi, “anne Ćste’nin, kƶtĆ¼ muamele sonucunda hastaneye kaldırıldı”Äı; Baba Ćste’ye de silah gƶsteren polislerin, ‘YiÄit’in hakkı budur’ diye ƶlĆ¼mle tehdit etti”Äi[9]... unutulmamalı, kanıksanmamalı!
ĆrneÄin, BahƧelievler’de polisin kimlik kontrolĆ¼ yapmak iƧin durdurduÄu araƧta bulunan Åofƶr Ebubekir Demir ve yanında bulunan Ferhat AtılÄan ile polisler arasında yaÅanan tartıÅmanın ardından Demir ve AtılÄan’ın polis tarafından ƶldĆ¼resiye dƶvĆ¼ldĆ¼ÄĆ¼, Polis tutanaÄında Demir’in abisinin karakola gelerek polis arabasını tekmelediÄi ve “Tayyip’in p.. polisleri” diyerek hakaret ettiÄinin ƶne sĆ¼rĆ¼ldĆ¼ÄĆ¼, Bakırkƶy 1. Sulh Ceza HĆ¢kimliÄi’nin iÅkence izlerine raÄmen polisler hakkında herhangi bir iÅlem yapmadıÄı[10]… unutulmamalı, kanıksanmamalı!
Hele ki “TĆ¼rkiye’de gƶzaltında iÅkence yapıldıÄı iddialarının BirleÅmiÅ Milletler’in gĆ¼ndemine girdi”Äi, “BM Ä°Åkence Ćzel RaportƶrĆ¼ Nils Melzer’in, TĆ¼rkiye’de iÅkence iddialarının arttıÄını, gƶzaltında kaba dayak, elektrik Åoku ve cinsel saldırı gibi iÅkence yƶntemlerinin uygulandıÄını sƶyledi”Äi[11] koÅullarda, bunlar asla unutulmamalı, kanıksanmamalı!
Hukukun berhava edildiÄi Åu “Tek Adam Rejimi” gĆ¼nlerinde, adaleti bir gĆ¼n yeniden tesis edebilmek iƧin, kimsenin “devlet gĆ¼cĆ¼”nĆ¼ temellĆ¼k edip, hiƧbir “Ć¢lĆ® menfaat” adına gencecik insanları, Ƨocukları, ihtiyarları, iktidarını sĆ¼rdĆ¼rebilmek adına katlet(tir)memesi, iÅkence etmemesi, ƶzgĆ¼rlĆ¼ÄĆ¼nden yoksun bırakmaması iƧin bellek, Ƨok ƶnemli…
O belleÄi her daim diri tutmamız, ƶlĆ¼lerimize, iÅkence gƶrmĆ¼Ålerimize sahip Ƨıkmamız gerek…
20 Mayıs 2021 11:28, İstanbul.
N O T L A R
[*] KaldıraƧ, No:239, Haziran 2021…
[1] Eduardo Galeano, Ve GĆ¼nler YĆ¼rĆ¼meye BaÅladı, Ƨev: SĆ¼leyman DoÄru-SavaÅ ĆekiƧ, Sel Yay., 2017, s.157.
[2] Baran Tursun Vakfı, Kolluk GĆ¼Ć§lerinin Orantısız GĆ¼Ć§ Kullanımı Sonucunda YaÅam Hakkı Ä°hlĆ¢lleri Raporu: Ćlmek Zorunda DeÄildiler, Ä°zmir 2021.
[3] “Ä°stanbul Emniyeti, yurttaÅa iÅkence yapıp ƶldĆ¼ren ve mĆ¼ebbet hapis cezası alan 4 polise zamanaÅımı nedeniyle disiplin cezası verilemeyeceÄini savundu. Murat KonuÅ adlı yurttaÅa iÅkence yaparak ƶlĆ¼mĆ¼ne sebep olan ve mĆ¼ebbet hapis cezasına Ƨarptırılmalarına raÄmen tutuklanmayan 4 polisin gƶrevden alınması iƧin KonuÅ ailesinin avukatı İƧiÅleri BakanlıÄı’na ve CÄ°MER baÅvurdu. CÄ°MER’e yapılan baÅvuruya cevap veren Ä°stanbul Emniyeti, 4 polis hakkında 2011 yılında bir disiplin soruÅturması yĆ¼rĆ¼tĆ¼ldĆ¼ÄĆ¼nĆ¼ ve “Ceza tayinine yer olmadıÄı” kararı verildiÄini belirtti. Yeni bir disiplin soruÅturması iƧin ise olayın yaÅandıÄı tarihin Ć¼zerinden 2 yıldan fazla zaman geƧtiÄini belirten emniyet mĆ¼dĆ¼rlĆ¼ÄĆ¼ zamanaÅımı nedeniyle polislere disiplin cezası verilemeyeceÄini savundu.” (Seyhan AvÅar, “Ä°Åkenceye Disiplin Cezası Bile Yok”, Cumhuriyet, 28 Aralık 2019, s.13.)
[4] ĆaÄrı Sarı, “2019 Yılında, Bin 474 KiÅi Ä°Åkence BaÅvurusu Yaptı”, Evrensel, 20 Ocak 2020, s.3.
[5] Seyhan AvÅar, “ĆldĆ¼resiye Ä°Åkence”, Cumhuriyet, 8 EylĆ¼l 2019, s.9.
[6] Alican UludaÄ, “ErdoÄan’ın Korumalarından Avukata DĆ¼ÄĆ¼n DayaÄı”, Cumhuriyet, 16 Nisan 2019, s.3.
[7] Mahmut Oral, “Emniyet, Ä°Åkence Var Diyen Baroyu ÅikĆ¢yet Etti”, Cumhuriyet, 21 Åubat 2019, s.11.
[8] “Polis Ä°Åkencesi Sırasında Kamera Kayıt DıÅıymıÅ!”, Yeni YaÅam, 26 Åubat 2020, s.5.
[9] Hakan Dirik, “Ä°zmir’de ‘Ajan Ol’ Ä°Åkencesi”, Cumhuriyet, 18 Ekim 2018, s.6.
[10] Seyhan AvÅar, “Polisten Kimlik KontrolĆ¼ Sonrası Bayıltan Dayak”, Cumhuriyet, 23 AÄustos 2018, s.11.
[11] “BM: TĆ¼rkiye’de Ä°Åkence Artıyor”, Cumhuriyet, 1 Mart 2018, s.9.
Yorum Ekle