$type=slider$cate=5$meta=0$cate=4$show=home$rm=0

SOYKIRIMA TANIKLIK(LAR)[*]

SÄ°BEL ƖZBUDUN-TEMEL DEMÄ°RER “Hayatımıza giren hayatların sayısı hesap edilemez.”[1] HĆ¢lĆ¢ “Oldu mu, olmadı mı?” demogojilerine ...


SİBEL ƖZBUDUN-TEMEL DEMİRER

“Hayatımıza giren hayatların
sayısı hesap edilemez.”[1]

HĆ¢lĆ¢ “Oldu mu, olmadı mı?” demogojilerine kurban edilmek istenen Meds Yeghern’in (BĆ¼yĆ¼k KƶtĆ¼lĆ¼k’Ć¼n) Ć¼zerinden bir asır geƧtiği hĆ¢lde; NĆ¢zım Hikmet’in, 1950’de kaleme aldığı (Ermeni Soykırımı’ndan sƶz ettiği iƧin sansĆ¼rlenen!) şiirinin ‘Akşam Gezintisi’ bƶlĆ¼mĆ¼nde, “MĆ¼rettip Refik’le SĆ¼tĆ§Ć¼ Yorgi’nin/ Ortanca kızı Ƨıkmışlar akşam piyasasına/ Parmakları birbirine dolanmış/ Bakkal Karabet’in ışıkları yanmış/ Affetmedi bu Ermeni vatandaş/ KĆ¼rt dağlarında babasının kesilmesini/ Fakat seviyor seni Ć§Ć¼nkĆ¼ sen de affetmedin/ Bu karayı sĆ¼renleri TĆ¼rk halkının alnına” dediğinden bihaber olanların sayısı kĆ¼Ć§Ć¼msenmeyecek kadar Ƨoktur coğrafyamızda…
Bu mĆ¼thiş acı bir ulusu yerkĆ¼renin dƶrt yanına savuracak kadar bĆ¼yĆ¼k bir sarsıntıydı…
Yani 1915 Mezalimi, 1915 BĆ¼yĆ¼k SuƧu, 1915 Soykırımı ile... Adına her ne derseniz deyin! İşte bu felaketl Ermeni toplumunu, kendi iradesi dışında bir dĆ¼nya toplumu hĆ¢line getirdi; insanlar dƶrt bir bucağa savrulup, oradan oraya sĆ¼rĆ¼ldĆ¼; tarihin tanık olduğu en korkunƧ trajediler, kƶr gƶzlerin gƶrmek istemeyen bakışları ve duyarsızlıklar eşliğinde yaşandı/ yaşatıldı.
“Duyarsızlık” dedik…
Antonio Gramsci’nin, 11 Mart 1916’da ‘Il Grido del Popolo/ Halkın Ć‡Ä±ÄŸlığı’nda yayımlanan ‘Ermeni Sorunu Ɯzerine’ başlıklı makalesinde, “TĆ¼rklerin milyonlarca Ermeni’yi katlettiğini gƶrdĆ¼ÄŸĆ¼mĆ¼zde, ıstıraplara ve can Ƨekişmelere ya da Almanların BelƧika’yı istila edişine tanık olduğumuzda yaşadığımız aynı keskin acıyı acaba yaşıyor muyuz?”[2] sorusunda ya da Victor Hugo’nun, “Li ParĆ®sĆŖ mirovek bĆŖ kuştin cinayet e, LĆŖ li RojhilatĆ® 50 hezar mirov bĆŖ serjĆŖkirin ev tenĆŖ gelşek e,”[3] deyişinde altını Ƨizdikleri tam da bu değil miydi?
Bu duyarsızlıklar, bakıp gƶremeyen kƶr gƶzlerle unutuluşa teslim edilirken; “Kelimeler ve sayılar, işledikleri cĆ¼rĆ¼mleri gizliyor ki, o cĆ¼rĆ¼mler unutulsun. Unutulan, affedilmiş demektir. Zihne nakşolan affetmez,” diyen John Berger’in saptamasına sarılmak “olmazsa olmaz” olup Ƨıkmıştı…[4]
* * * * *
Tam da bunun iƧin hiƧbir şey unutulmasın diye “Fotoğraf gƶsterdiğinden daha fazlasını saklar” gerƧeğine ƶmrĆ¼nĆ¼ veren militan fotoğrafƧı Mehmet Ɩzer, ‘Kuyunun Dibindeki Taş’ını derledi arkadaşlarıyla; Ermeni Soykırımı unutulmasın diye…[5]
Mehmet Ɩzer’in kolektif Ƨalışması, bir fotoğraf (Ć¼zerinden tarih) okuması…
Fotoğraf(lar) geƧ(me)mişin aynasıdır, hakikĆ¢tin kilometre taşlarıdır. HakikĆ¢t bir fotoğraf karesinde ƶlĆ¼msĆ¼zleştirilmiş anı/ bƶlĆ¼mĆ¼dĆ¼r.
Bu ƶzelliğiyle her fotoğraf bir tanık(lık)/ taraf(lık)tır.
Evet, evet fotoğraf kareleri eski(meyen) zamanının yeniden canlandıran ƶlĆ¼msĆ¼zlĆ¼k ƶykĆ¼sĆ¼dĆ¼r.
Ve bunlar bƶyleyse fotoğraflar, bir yolculuğun, hesaplaşmanın nirengi noktalarıdır.
Bƶylesi bir hesaplaşma yolunda Mehmet Ɩzer’in 1915 ilişkin “Tanığız! Buradayız!” Ć§Ä±ÄŸlığıyla mĆ¼semma kolektif Ƨalışması, Sergei Mikhailovich Prokudin, Armin Wegner, Leslie Davis, Henry Atkinson’un fotoğraflarındaki gerƧeği, A. Nevin Yıldız, Ahmet Abakay, Ahmet Telli, Ali Balkız, Bardig Kouyoumdjıan, Beril TĆ¼rkoğlu, Ƈınar Livane Ɩzer, David Barsamian, Demet Ä°slĆ¢mbay, Fatin Kanat, GƶkƧer Tahincioğlu, Kadir Celep, Kemal Gƶktaş, Mustafa Durmuş, Nejla Kurul, Neval Oğan Balkız, Pakrat Estukyan, Roxanne Makasdjian, Sait Ƈetinoğlu, Seda Byruat, Sibel Ɩzbudun, Şeyhmus Diken, ÅžĆ¼krĆ¼ Erbaş, Temel Demirer’in kaleminde dillendirerek okuyor…
Anıları, gerƧekleri dĆ¼nĆ¼n kuyusundan Ƨıkarıp, bugĆ¼nde ƶnĆ¼mĆ¼ze dikiyor…
 * * * * *
Mehmet Ɩzer ve arkadaşları ƶnemli bir iş yapıyor(lar): Anadolu’nun kadim “Ermeni GerƧeği”ni bir kez daha gĆ¼ndem maddemiz kılıyorlar.
“Ermenilerin rolĆ¼ hiƧbir yerde Osmanlı Ä°mparatorluğu’ndaki kadar ƶnemli olmadı; Konstantinopolis sarayında yer aldılar. Mimarlar (‘Doğu’nun Mikelanjı’ Sinan), tabipler, mĆ¼zisyenler, tercĆ¼manlar, ressamlar, terziler. Hampartursum Limonciyan’la, Osmanlı klasik mĆ¼ziğine uyarlanacak bir mĆ¼zik nota sistemi yarattılar…”
“Ermeni zanaatkĆ¢r ve tĆ¼ccardan oluşan ƶnemli kent nĆ¼fusu Anadolu, Kilikya ve Ä°ran kƶy ve kasabalarında kadim meslek ve ticaret geleneklerini sĆ¼rdĆ¼rĆ¼r. En canlıları arasında Erzurum ve Van bulunan kentlerde, profesyonel hayatın bĆ¼tĆ¼n taraflarını dĆ¼zenleyerek meslekler, bƶlgelere ve loncalara -Osmanlı Ä°mparatorluğu’nda esnaf, Pers Ä°mparatorluğu’nda hamkar- gƶre gruplandırılır. Ƈok canlı olan Ermeni esnafı bĆ¼tĆ¼n meslek birliklerini temsil eder (terzi, ayakkabıcı, saatƧi, kalaycı, değirmenci, fırıncı, vs) ve bĆ¼tĆ¼n sanayi Ć¼retim kollarına yakın durur: Erzurum, Tokat, Merzifon’da metal, bilhassa da bakır işleme, Van ve Erzurum’da silahƧılık, deri, yĆ¼n, ipek ve neredeyse her yerde pamuk işleme. Van’da kuyumculuk, halıcılık, nakış ve seramik sanatıyla birlikte, zanaat sanat seviyesine yĆ¼kselir ve Ermeni halkının yaratıcı zihnini kanıtlar. Ticaret yĆ¼zyıllardır Ä°sfahan, Tebriz, Tiflis, Trabzon, Erzurum, Van, Ä°stanbul, Ä°zmir ve Ä°skenderiye’de uluslararası bĆ¼yĆ¼k ticaret kavşaklarında oluşan, az sayıda fakat zengin bir Ermeni burjuvazisinin başında bulunduğu ƧerƧi, seyyar satıcı, dĆ¼kkĆ¢n sahibi, Ƨarşı esnafı gibi farklı toplumsal unsurları iƧinde barındırırdı…”[6]
Ermeni Soykırımı’nın tarihsel nedenlerini daha iyi anlayabilmek iƧin Osmanlı Ä°mparatorluğu’nda 1876 yılında II. AbdĆ¼lhamid tarafından ilan edilen  I. Meşrutiyet dƶnemine gitmek gerekir. 1876-1923 yılları arasında Ermeni, SĆ¼ryanĆ® ve Rumlar soykırıma uğratılmıştır, yok edilen sĆ¼rgĆ¼n edilen bu halkların ardından tek ulus, tek din temeli Ć¼zerinde yeni bir devlet inşa edilmiştir.
Bu soykırım, 1915’e, 24 Nisan’a sığdırılamaz. 1876 ile 1923 yılları arasında Osmanlı vatandaşı olarak bilinen 4.5 milyon Hıristiyan hayatlarını kaybetti, binlerce yıldır yaşadıkları topraklarından sĆ¼rgĆ¼n edildi.[7]
Burada durup, bir parantez aƧarak ilerleyelim: Ermeni Soykırımı sĆ¼recinde, Osmanlı Ä°mparatorluğu’nda yaşayan Ermenilerle ilgili bazı sayısal veriler ÅŸĆ¶yledir:
“Uygulama sonucunda, operasyonun beyni Talat Paşa’nın ƶzel defterinde 972 bin 246 Ermeni’nin o ana kadarki topraklarından koparıldığını gƶstermektedir. 1911 yılında 1 milyon 256 bin 403 olan Osmanlı Ermenileri’nin kayıtlı nĆ¼fusu, tehcir sonrası 284 bin 157’ye dĆ¼ÅŸĆ¼rĆ¼lmĆ¼ÅŸtĆ¼r.”[8]
1906 yılında yapılan resmĆ® nĆ¼fus sayımına gƶre, Osmanlı Ä°mparatorluğu’nda, 1.031.708 - 1.140.563 Ermeni yaşadığı, bu nĆ¼fusun genel nĆ¼fusa oranının yĆ¼zde 5.07-yĆ¼zde 5.46 dĆ¼zeyinde olduğu gƶrĆ¼lmektedir.
1914 Osmanlı Ä°mparatorluğu nĆ¼fus sayımında, toplam nĆ¼fusun 13.390.000, Ermeni nĆ¼fusunun 1.173.422, Rum nĆ¼fusunun 1.564.939 olduğu saptanmıştır.[9]
 “1927 yılı nĆ¼fus sayımından sonra da TĆ¼rkiye’den Ermeni gƶƧleri devam etmiştir. 1935 nĆ¼fus sayımında 1927 sayımına gƶre daha az sayıda Ermeni tespit edilmiştir. Kategoriler değiştiği iƧin doğru mukayese yapmak mĆ¼mkĆ¼n olamayacaktır. Ancak 1935 yılındaki Gregoryen sayısını, 1927 yılındaki Ermeni dininde olanların sayısı ile karşılaştırıldığında yĆ¼zde 42’lik bir azalma olduğu gƶrĆ¼lmektedir.”[10]
Bu veriler soykırımın boyutunu yeterince net olarak sergilerken; Ermeni Soykırımı konusunda sĆ¼rekli belge isteyenlere, Mustafa Kemal’in kurucu meclis konuşması bile yeterlidir, anlayana!!!
Yıllardır sĆ¼rekli arşivleri aƧtık diyen iktidarlar bilmeli ki Soykırım; salt bir evrak sahtekĆ¢rlığıyla aƧıklanacak basit bir olay değildir. Soykırım; toplumsal ve politik bir olay olup, demografik yapının ve sermayenin el değiştirmesidir aynı zamanda.
Kemalist cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal, ilk kurucu meclisin aƧılışının ikinci gĆ¼nĆ¼, 24 Nisan 1920’de yaptığı bir konuşmada “Ermeni katliamından “utanılacak bir eylem” olarak sƶz etti. On iki gĆ¼n sonra, Ordu Komutanı Kazım Karabekir’e gƶnderdiği bir mesajda, “yeni bir Ermeni katliamı “ ihtimali karşısında duyduğu endişeyi dile getirirken, aƧıkƧa “katliam” kelimesini kullandı. Mustafa Kemal’in bu katliamları kabul etmesi, katliam kurbanı Ermenilerin toplam sayısının 800.000 olduğunu aƧıkƧa sƶylemesiyle bu tavır ƶzel bir anlam kazandı.”
Sayının 1.5 milyon ya da 800.000 olması bu topraklarda yaşatılan acı gerƧeği değiştirmez. 1915 soykırımı ve akabinde Ä°slĆ¢mlaştırma ve asimilasyon politikaları sonucunda 1927 yılında yapılan ilk nĆ¼fus sayımında Ermeni nĆ¼fusu 123.612’e dĆ¼ÅŸmĆ¼ÅŸtĆ¼r. Genel toplam iƧindeki gayri MĆ¼slim nĆ¼fusu ise yĆ¼zde 1.1’e dĆ¼ÅŸmĆ¼ÅŸtĆ¼r. Nasıl oluyor da 1915’e kadar her 5 kişiden birinin gayri MĆ¼slim olduğu Anadolu’da, nĆ¼fus 1927 yılında yĆ¼zde 1.1’e dĆ¼ÅŸtĆ¼?
24 Nisan 1915 tarihi, bu Ć¼lkenin kadim Hıristiyan halkları iƧin bĆ¼yĆ¼k bir felaketi, kanlı ve kirli tarihi simgeler. Elbette bu topraklarda acılar ve zorla MĆ¼slĆ¼manlaştırmalar 1915’le başlamadı. Osmanlı’da uygulanan zımmi sƶzleşmesiyle elleri, kolları bağlanan gayri MĆ¼slim halklar 1842-1844 Nasturi Katliamı ile başlayan, 1915-1924’e kadar sistematik bir şekilde devam eden katliamlar yĆ¼zĆ¼nden, evlerinden, yurtlarından, acımasızca sĆ¼rĆ¼ldĆ¼, yok edildi.
Ancak 1915’te başlayan tehcirlerin koşulları daha ƶnce yapılanlardan Ƨok farklıydı. Ä°ki ay iƧindeki uygulamalar sadece Ermenileri değil, Doğu Anadolu’daki tĆ¼m Hıristiyanları kapsıyordu. Belirlenen yerler yaşanabilecek koşulları taşımadığı iƧin bu tehcir yeniden iskan olunarak dĆ¼ÅŸĆ¼nĆ¼lemezdi. Bu yerlere ulaşabilenlerin sayısı da azdı. BirƧok kişi, doğdukları ve yaşadıkları yerleşim birimleri iƧinde ya da dışında hemen ƶldĆ¼rĆ¼lmĆ¼ÅŸ, diğerleri yaya Ƨıkarıldıkları yollarda ƶlmĆ¼ÅŸ ya da ƶldĆ¼rĆ¼lmĆ¼ÅŸtĆ¼. ƖldĆ¼rĆ¼lenlerin Ƨoğu erkekti. Kadın ve Ƨocuklar gĆ¼ney Ƨƶllerine doğru sĆ¼rĆ¼len kafilelerin en bĆ¼yĆ¼k bƶlĆ¼mĆ¼nĆ¼ oluşturuyordu… Yeniden iskan gibi bir amaƧ taşınmadığından tehcir edilen nĆ¼fusun nereye gittiği ya da fiziken yaşayıp yaşayamayacağı, yƶnetimi de orduyu da ilgilendirmiyordu. Talat Paşa, yanılgı iƧinde son noktayı ÅŸĆ¶yle koyuyordu: “Artık Ermeni sorunu diye bir şey yok”.[11]
* * * * *
Ermeni Soykırımı, sermayenin TĆ¼rkleştirilip/ MĆ¼slĆ¼manlaştırılması hareketinden başka bir şey değilken; “… ‘Ɩtekinin Ɩtekisi’ MĆ¼slĆ¼man Ermeniler”[12] akıl ve hafsala almaz bir asimilasyonun mağdurlarıydılar.[13]
Bu uğurda Alman militarizmi-Ä°ttihat ve Terakki ortaklığı, Almanların emperyalist amaƧları doğrultusunda biƧimlenirken, Ä°ttihat ve Terakki’nin TĆ¼rk-Ä°slĆ¢m sentezi ekseninde şekillendirdiği ulus imalatı siyaseti de şiddetle uygulandı.
1914 yılı Temmuz ayı sonunda Almanya ile Rusya’nın karşılıklı olarak birbirlerine savaş ilan etmeleri Ć¼zerine, Osmanlı hĆ¼kĆ¼meti, 2 Ağustos’ta Almanya ile gizli bir ittifak antlaşması imzalayarak savaşta safını belirledi. Bƶylece Osmanlı ordusunun emir ve komutası TĆ¼rk subayı Ć¼niforması giyen Alman askeri heyetine verilmiş oldu. Antlaşmanın imzaladığı gĆ¼n, Berlin Genelkurmayı’nın isteği Ć¼zerine, hĆ¼kĆ¼metin bir kararı olmadan, sadece Enver ve Talat paşaların emriyle seferberlik ve sıkıyƶnetim ilan edildi.
TĆ¼rkiye’nin Almanya’nın yanında savaşa girmesi ile birlikte Rumlara ve Ermenilere yƶnelik etnik arındırma politikaları uygulanmaya başlandı. 1914’te Ayvalık’ta Rum tehcirinin yapılması General Liman von Sanders’in resmi talebiyle gerƧekleşti.
Servet ve ticaret TĆ¼rkleştirilip MĆ¼slĆ¼manlaştırılırken, Almanya da kendi bankaları ve şirketleriyle payını alıyordu. MĆ¼slĆ¼manların, ithal etme hakkı kaldırılan Rumlarla ticari ilişkileri yasaklanmıştı. HĆ¼kĆ¼met, gƶƧ edenlerin tĆ¼m mĆ¼lklerine el koyma kararı veriyordu. Kullanılan bir diğer araƧ ise zorla MĆ¼slĆ¼manlaştırmaydı. General Liman von Sanders, Hıristiyan nĆ¼fustan vergi toplayarak Bandırma’da bir yetimhane kurdu. Erkek Ƨocuklar burada asimile edilirken, kız Ƨocukları TĆ¼rklerle evlenmeye zorlanıyordu. Hıristiyan aileler TĆ¼rk kƶylerine gƶnderiliyor ve hiƧbir şekilde kƶyden ayrılmalarına izin verilmiyordu.
1914’te Ƨoğunlukla Rumlara yƶnelik başlayan ve daha sonra Ermenileri de kapsayacak şekilde uygulanan iki evreli politika tek bir amaca yƶnelikti; Osmanlı’nın kendisini saf TĆ¼rk ve MĆ¼slĆ¼man bir devlete dƶnĆ¼ÅŸtĆ¼rebilmesi iƧin Hıristiyan unsurun yok edilmesi. MĆ¼slĆ¼man olmaları nedeniyle TĆ¼rklĆ¼k iƧinde eritilebilecekleri dĆ¼ÅŸĆ¼nĆ¼len KĆ¼rtler bu politikanın dışında bırakılırken, KĆ¼rt ve Ƈerkes Ƨeteleri bu katliamın iƧinde rol alıyorlardı. Almanya’nın Doğu’daki Ƨıkarlarına yƶnelik politikaları ile Ä°ttihat ve Terakki’nin homojenleştirme politikaları ƶrtĆ¼ÅŸmĆ¼ÅŸtĆ¼. Yaşananlara eleştirel bir tavır alan Almanya BĆ¼yĆ¼kelƧisi Kont Matternich’in kayser tarafından “Hıristiyanların lehinde mĆ¼dahale ederek TĆ¼rklerin haysiyetini zedelemek ve Almanya’nın Ƨıkarlarına uygun hareket etmemek” gerekƧesiyle merkeze alınması bunu aƧıkƧa gƶstermekte. Hıristiyanlığı kabul etmiş ilk halk olan Ermeniler Rus Ƨekici ile TĆ¼rk-Alman ƶrsĆ¼nĆ¼n arasında eziliyordu.
Yukarıda da işaret ettiğimiz gibi, 1 Ağustos 1926’da ‘Los Angeles Examiner’da yayımlanan sƶyleşisinde Mustafa Kemal, “Milyonlarca Hıristiyan uyruğumuzun acımasızca, kitleler hĆ¢linde evlerinden sĆ¼rĆ¼lĆ¼p katledilmesinden sorumlu tutulması gereken bu eski Jƶn TĆ¼rk Fırkası’nın artıkları Cumhuriyet yƶnetiminde de rahat durmamışlardır,” deyişindeki Ć¼zere; Henry Morgenthau da, ‘BĆ¼yĆ¼kelƧi Morgenthau’nun ƖykĆ¼sĆ¼’ başlıklı yapıtında da ÅŸĆ¶yle yazıyordu: “Ä°ttihatƧı otoriteler tehcir emrini vererek bir ırkın ƶlĆ¼m ilanını Ƨıkartmış oluyorlardı; bunu iyi biliyorlar ve benimle yaptıkları sohbetlerde gerƧeği gizlemeye kalkışmıyorlardı.”[14]
Belirtmeden geƧmeyelim: Prof. Dr. Ayhan Aktar’ın ifadesiyle, “XX. yĆ¼zyılın ilk ‘psikolojik operasyonu’ belki de ‘Ermeniler isyan ediyor’ palavrası”yken;[15] Khatchig Mouradian’ın, “Der Zor’dan Ƨoğu zaman Ermeni Soykırımı’nın Auschwitz’i diye bahsedilir,”[16] vurgusu yerli yerindedir.
Ć‡Ć¼nkĆ¼ her şey TarihƧi Taner AkƧam’ın, dƶnemin III. Ordu Kumandanı olan Mahmut Kamil Paşa’nın Ermenilerin sĆ¼rĆ¼ldĆ¼ÄŸĆ¼ bƶlgelere gƶnderdiği telgrafında, “Ermenileri evlerinde saklayanların evlerinin yakılacağını ve evinin ƶnĆ¼nde idam edilecektir,”diyebildiği kadar vahimdi![17]
* * * * *
Devasa bir “el koyma”da somutlanan Ermeni Soykırımı, sermayenin TĆ¼rkleştirilip/ MĆ¼slĆ¼manlaştırılması, resmĆ® tarihteki “emvĆ¢l-i metrĆ»ke” hikayesidir!
Her Ermeni ferdi “emvĆ¢l-i metrĆ»ke”yi bilir, dinleyen olursa anlatır. Ć‡Ć¼nkĆ¼ tĆ¼m Ermeniler emvĆ¢l-i metrĆ»ke fırtınası mağdurudur. TĆ¼rk milliyetƧiliğinin ekonomi politiğiyle Ermeni milletinin malı-mĆ¼lkĆ¼ yağmalanmıştır.[18] Yani 1914’deki Rum ve 1915’deki Ermeni tehciri ile Anadolu’daki belli başlı aileler yabancılardan kalan mĆ¼lke kolay yoldan konmuşlardı.
Cumhuriyetin ilk yıllarındaki ƶzel sermaye, dƶnme ya da Selanik’den gƶƧ edenler (Bezmen, Titiz, Yalman vb.) tarafından oluşturuldu. Sonraları TĆ¼rkiye’de ƶne Ƨıkan bĆ¼yĆ¼k sermaye gruplarının bazılarının kƶkenleri Cumhuriyetin ilk yıllarına dek uzanmaktadır. İş Bankası bu dƶnemde en hızlı gelişimi sergilemiş ve sonraki dƶnemlerde de bĆ¼yĆ¼mesini sĆ¼rdĆ¼rmĆ¼ÅŸtĆ¼. Bunun dışında KoƧ, Sabancı, Ƈukurova gibi bĆ¼yĆ¼k grupların kurucuları 1920’lerde iş dĆ¼nyasında henĆ¼z ilk adımlarını atıyorlardı.
Vehbi KoƧ kendi adına ilk şirketini kurup Ä°stanbul’dan Ankara’ya mal getirip satmaya ve Ford, Mobil gibi firmaların temsilciliğini yapmaya başlarken; Hacı Ɩmer Sabancı, Adana’da pamuk ticareti ile uğraşmaktaydı. Yaşar grubunun kurucusu Durmuş Yaşar, 1927 yılında Rodos’tan Ä°zmir’e gelerek başladığı boya ve gemicilik malzemesi ticaretini sĆ¼rdĆ¼rĆ¼yordu. Ƈukurova grubunun kurucuları Eliyeşil ve Karamehmet aileleri ise Tarsus bƶlgesinde bĆ¼yĆ¼k toprak sahipleriydi.
Ancak, Ƈukurova grubu, 1887’de Rum azınlıklar tarafından kurulan bir iplik fabrikasını 1925 yılında ele geƧirerek erken bir tarihte sanayici kimliği de kazanacaktı. Adana’da Fransız işgalinin 1921’de sona ermesinin ardından Ermeni Aristidis Simyonoğlu’nun bez fabrikası, Kayseri milletvekili Nuh Naci Yazgan tarafından (Kadir Has’ın babası) Nuri Has ve diğer iki ortakla beraber devralınarak Milli Mensucat Fabrikası’na dƶnĆ¼ÅŸtĆ¼rĆ¼lmĆ¼ÅŸtĆ¼.[19]
Konuya ilişkin olarak kadim TKP’li Vartan Ä°hmalyan anılarında “22 Mart 1913’te Konya’da doğmuşum” der ve ekler: “Derken, gĆ¼nĆ¼n birinde katar katar hayvan vagonlarına binmiş, Doğu’ya gidiyoruz. Bende bir sevinƧ, bir sevinƧ ki trene binmişim diye. Oysa sĆ¼rgĆ¼ne gidiyormuşuz.”
“Babam Ä°stanbul’a yerleşmeyi kararlaştırmış ve annem de, Ƨiftliği satmayı ƶnermiş. 2000 altın verirlermiş Ƨiftliğe, ama babam satmak istememiş. Biz Ä°stanbul’a gidince “babamın Ƨiftliği ‘emvĆ¢l-i metrĆ»ke’ olarak millĆ®cilere geƧmiş” ve biz de hava almışız.”[20]
Bunlarla bağıntılı olarak Ermeni Soykırımı’nın en az bilinen boyutlarından biri tehcir ve katliamların sonucu yetim kalan Ermeni Ƨocuklarının akıbetidir. Bunların bir kısmı MĆ¼slĆ¼man ailelere dağıtılmış, genƧ kadın ve kızların bir kısmı MĆ¼slĆ¼manlarla “evlendirilmiş”, hemen hepsi zorla MĆ¼slĆ¼man edilerek Ermeni kimliklerini unutmaları sağlanmıştır.
Sayıları konusunda kesin bir şey sƶylemek imkĆ¢nsızdır, ancak bazı kaynaklar 200.000 civarında bu tĆ¼r MĆ¼slĆ¼manlaştırılmış Ermeni yetimden sƶz etmektedir. (Yetimhaneler konusunda en yetkin Ƨalışmalardan biri Nazan Maksudyan’ın kitabıdır.[21]
Yetim Ƨocuklar Ä°ttihatƧılar tarafından bir tĆ¼r “sosyal sermaye” olarak, adeta işlenip istenen kalıba sokularak topluma kazandırılacak bir hammadde olarak gƶrĆ¼lmĆ¼ÅŸtĆ¼r.[22]
GerƧekten de Ermeni Soykırımı esnasında kadınlar kadar cinsel istismara uğrayan bir başka kesim Ƨocuklardı. Soykırım sĆ¼recinde hayatta kalıp yaşadıklarını aktarabilen Arşaluys Mardiganyan’ın anlatısı bu konuda aydınlatıcıdır![23]
Evet, soykırım bir gasp ve temellĆ¼k harekĆ¢tıdır. Yalnız sermayenin değil, insanların da!
* * * * *
DĆ¼nden bugĆ¼ne değiş(mey)en ne?
Toplumsal mĆ¼hendislik, Ä°ttihat ve Terakki Cemiyeti’nin devlet ve toplum ilişkilerinin kurulmasında kullandığı ƶnemli yƶntemlerdenken; iskĆ¢n, asimilasyon ve kırım bağlamında ƶzetlenebilecek sƶz konusu politika, Ä°ttihat Terakki’nin imparatorluğu TĆ¼rkleştirme ve MĆ¼slĆ¼manlaştırmasında somutlanır; ve Kemalistler ve resmĆ® ideoloji tarafından da devralınarak sĆ¼rdĆ¼rĆ¼le gelmiştir.
“Nasıl” mı?
1915 sonrasında azınlık mĆ¼lklerinin TĆ¼rkleştirilmesini amaƧlayan Tasfiye Kanunu, Yahudilere karşı pogrom, Antakya’nın ilhakı, Varlık Vergisi, 6-7 EylĆ¼l Olayları, Kıbrıs Ä°stilası vb’leri tanıklığında gayet basit: Başbakan Binali Yıldırım, “1915’de 1. DĆ¼nya Savaşı şartlarında yaşanmış, her Ć¼lkede yaşanan sıradan olaylardan biri,” derken;[24] Ermeni cemaatinin patrik seƧimini yıllardır engelleyen devlet, desteklediği Aram Ateşyan’ın kaybettiği seƧime mĆ¼dahale edip, sonucun aƧıklanması ardından ortaya Ƨıkarılan bir yazıyla “seƧimin hukuksuz olduğu” ilan ediverdi![25]
* * * * *
“Kuyunun dibindeki taş” tam da bu: hepimizin ayağına bağlanmış, bugĆ¼nĆ¼mĆ¼zĆ¼ karartan, lanetli bir geƧmiş.
“Hepimizin ayağına bağlanmış” dedik, bu coğrafyada eğer Ermeni (ya da gayrımĆ¼slim) soykırımı sermayenin ve kadınlarla Ƨocukların temellĆ¼kĆ¼ ise, bu, her bir hanede gaspa uğrayanların hakkından bir pay, bir vebal olduğu anlamına gelir.
Bu vebal, kulaklarını tıkayan, gƶzlerini kapatan bir vurdumduymazlık ve sağa sola efelenmelerle giderilemez. Ancak dĆ¼rĆ¼st, aƧık, cesur ve yalın bir yĆ¼zleşme sağaltmaya doğru bir adım olabilecektir.
Mehmet Ɩzer ve arkadaşlarının kolektif tanıklığı, bƶyle bir yĆ¼zleşmeye Ƨağırıyor gƶrmeye/duymaya aƧık olanları.
“Kuyunun dibindeki taş”, yĆ¼zyılı aşkın sĆ¼redir bastırılan ve hĆ¢lĆ¢ kanayan bir yarayı sağaltabilmek adına, elbirliğiyle Ƨıkartılmayı bekliyor.

25 Haziran 2017 16:39:58, Ä°stanbul.

N O T L A R
[*] Newroz, EylĆ¼l 2017…
[1] John Berger.
[2] “Antonio Gramsci’nin 1916’da Yazdığı ‘Ermeni Sorunu Ɯzerine’ Adlı Makalesi”, Yeniyol Dergisi, No:13, Mart-Nisan 2015.
[3] “Paris’te bir adam ƶldĆ¼rĆ¼lĆ¼rse cinayet, Doğu’da 50.000 insan boğazlanırsa, bu sadece bir meseledir.”
[4] “Herhangi bir imge -ƶrneğin retinanın okuduğu imge- kaybolacak bir gƶrĆ¼nĆ¼mĆ¼ kaydeder. Gƶrme yetisi, sĆ¼rekli değişen beklenmedik olasılıklara karşı etkin bir yanıt olarak gelişti. Gelişmesi arttıkƧa da, olaylardan yorumlayabileceği gƶrĆ¼nĆ¼m dizilerinin karmaşıklığı arttı. (Kendi iƧinde bir olayın gƶrĆ¼nĆ¼mĆ¼ yoktur.) Fark etmek, bu yorumlama olgusunun can alıcı yƶnlerinden biridir. Fark etmek de, bitmez tĆ¼kenmez bir gƶzden kaybolma akışının iƧinde zaman zaman ortaya Ƨıkan yeniden gƶrĆ¼nme olgusuna bağlıdır. O hĆ¢lde, verili herhangi bir anda, gƶrĆ¼nĆ¼mler ƶnceden gƶrĆ¼nmĆ¼ÅŸ olan şeylerin enkazından yorumlanıyorsa, tam da bu yorumun her şeyin bir gĆ¼n fark edilebilir hĆ¢le geleceği ve gƶzden kaybolma akışının sona ereceği fikrine yol aƧması anlaşılabilir.” (John Berger, O Ana Adanmış (SeƧme Yazılar), Metis Yay., 1988, s.11.)
[5] Kuyunun Dibindeki Taş, Derleyen: Mehmet Ɩzer, Notabene Yayınları, 2017, 128 sayfa
[6] Ermeni Halkının Tarihi, Der: Gerard Dedeyan, Ƈev: Şule Ƈiltaş, Ayrıntı Yay., 2015.
[7] Tamer Ƈilingir, “Ermeni Soykırımında Karadeniz’e Ƈuvallarla Atılan Ä°nsanlık”, http://devrimcikaradeniz.com/ermeni-soykiriminda-karadenize-cuvallarla-atilan-insanlik/
[8] Erdoğan Aydın, Ermeniler Ne Yaşadı? Sorumluluğu Nerede Aranmalı? UtanƧ ve Onur, 1915-2015 Ermeni Soykırımı’nın 100. Yılı, Evrensel Basım Yayın, 2015, s.38.
[9] Vikipedi, ƖzgĆ¼r Ansiklopedi.
[10] TĆ¼rkiye’de Kalan Ermeni NĆ¼fus, AtatĆ¼rk Araştırma Merkezi... www.atam.gov.tr/dergi/sayi-62/turkiyede-kalan-ermeni-nufus
[11] Ćœmit Kardaş, “Ermeni Meselesi: 1915-2016”, 8 Haziran 2016… https://www.yarinabakis.com/2016/06/08/ermeni-meselesi-1915-2016/
[12] Vercihan Ziflioğlu, “… ‘Ɩtekinin Ɩtekisi’ MĆ¼slĆ¼man Ermeniler”, Anatolian Armenians, 13 Temmuz 2016... http://www.aljazeera.com.tr/…/otekinin-otekisi-musluman-erm
[13] “NOR” Ermenice “yeni” demek. Nor ƶneki ile isimlendirilmiş birƧok yerleşim yeri var. Kemalist Cumhuriyet’in isim değiştirme kampanyasında bunların hepsine yeni TĆ¼rkƧe adlar uydurulmuştu. Ɩrneğin Muş-Bitlis arasındaki tarihi NorÅŸĆ®n, “GĆ¼roymak” yapılmıştı.
Eski yerleşim yerlerinin orjinal isimlerinin iadesi hususunda geƧtiğimiz yıllarda bir ilerleme kaydedilince yeni bir “mobbing” ile karşılaşıyoruz. Aslı Ermenice olan yer isimlerine dƶnĆ¼ÅŸte kimse istekli olmazken, ses benzerliği olan durumlarda bunu TĆ¼rkƧeye, bazıları da KĆ¼rtƧeye benzeştirilerek değiştirme eğilimleri ƶne Ƨıkıyor.
En Ƨok tacize uğrayan isim ise NORŞİN veya NORÅžĆŠN! Bir tane değil, en az 9-10 tane Norşin, Norşen var. Yeni Ä°slĆ¢mcı BĆ¼rokrasi NOR’ların hepsini NƛR’landırma hevesinde! Değil mi ki Norşin, Şeyhleriyle Ć¼nlĆ¼dĆ¼r, O hĆ¢lde oraya da “NĆ»rlu” olmak yaraşır, anlayışıyla olsa gerek Ermenice “NorÅŸĆ®n” (Yeniyer) oldu bize “NƛRŞİN”, yani “Nurluca” gibi bir şey...
Tabi başka bir fetva da Molla Said’in doğduğu Bitlis Hizan’a bağlı “NORS” kƶyĆ¼nĆ¼n ismine izafeten “NURSƎ” (Nurslu) lakabı alarak, “Nur”landırma işine başlanmış olması. KĆ¼Ć§Ć¼k bir harf değişimiyle NOR, NUR olur ama NORS’un anlamı ne? Ne NORS’un, ne de NURS’un TĆ¼rkƧede hiƧ bir anlamı yok ki...
Ama Ermenicede var: NORS ismi “nor” (YENÄ°) kƶkĆ¼ne dayanır, “YENÄ°LER” ve ya “YENÄ° EVLER” olarak Ƨevrilebilir. Nors’un etrafındaki kƶy ve mezraların isimleri de Ermenicedir: NIRPAN, LVAR, NERKÄ°N GODENS, HARKÄ°N, TAĞİK, ANT, AROS, PANDIS... (Narinler, Ƈanak, Nadaslık, Mahallecik vd... anlamlarında...)
İşte “Nor” ƶn ekiyle bulunan isimler: Noravanis: (Esenpınar) Van, Tımar… Nordin: (Kayacık) Erzincan, Ä°liƧ… Nordin: (Nurettin) Muş, Malazgirt… Norduz: (Yalınca) Van, GĆ¼rpınar… Norgah: (Akyazı) Erzincan, Merkez… Norgeh: Orta / (KĆ¼mbettepe) Erzurum, Pazaryolu… Norgeh: Aşağı / (AlıƧlı) Erzurum, Pazaryolu… Norgeh: Yukarı / (Pazaryolu) Erzurum., Pazaryolu… Norik: (Murat) Bingƶl, Solhan… Norkağak: (İƧboğaz) Muş, Korkut… Norkoh: (Yolaşan) Van, GĆ¼rpınar… Norkuh: (Hasbey) Van, Gevaş… Norla: (Aydınlı) Diyarbakır, Ć‡Ć¼ngĆ¼ÅŸ… Nornik: (Bƶlmebelen) Tunceli, Ƈemişgezek, AkƧapınar… Norpert: (Yeşilbağlar) Erzurum, Olur… Norpet: (Gƶztaşı) Adana, Kadirli… Norput: (Yıldızlı) Elazığ, KarakoƧan, Ƈan… Nors: (Kepirli) Bitlis, Hizan… Norşen: (Karlı) Erzurum, Tortum… Norşen: (Kumluyazı) Erzurum, Ilıca… Norşen: (Esenyurt) Erzurum, Şenkaya, Gaziler… Norşen: (AlıƧlı) Siirt, Kozluk… Norşin: (GĆ¼roymak) Bitlis, Merkez… Norşin: (Ƈukur) Bitlis, Tatvan… Norşin: (Heybeli) Bitlis, Adilcevaz… Norşin: (Balcılar) Diyarbakır, Ć‡Ć¼ngĆ¼ÅŸ… Norşin: (Sungu) Muş, Merkez… Norşin: (Kumluca) Van, Timar… Noreşin: (SĆ¶ÄŸĆ¼tƶnĆ¼) Siirt, Pervari… Norşincik: (Harmantepe) Bitlis, Adilcevaz… Norşun: (Akbulak) GĆ¼mĆ¼ÅŸhane, Şiran… Norşun: (Altınelma) Maraş, Afşin… Norşun: (Eskibeyli) Sivas, Divriği (Recep Maraşlı, “Nor = Yeni, Norşin = Yeniyer”, 9 Temmuz 2016.)
[14] Henry Morgenthau, BĆ¼yĆ¼kelƧi Morgenthau'nun ƖykĆ¼sĆ¼, Ƈev: Attila Tuygan, Belge Yay., 2006.
[15] Tunca Ɩğreten, “Prof. Ayhan Aktar: Hem Tehcir, Hem Soykırım”, 24 Nisan 2015… http://m.t24.com.tr/haber/prof-ayhan-aktar-hem-tehcir-hem-soykirim,294516
[16] Vartan Estukyan, “Khatchig Mouradian: Ermeni Soykırımı’nın ƖlĆ¼m Kampları”, Agos, 29 Ocak 2016… http://www.agos.com.tr/tr/yazi/14200/ermeni-soykiriminin-olum-kamplari
[17] Taner AkƧam, “Mahmut Kamil Paşa’nın Ä°lk Telgrafı: Evinde Ermeni Saklayanın Evi Yakılacak ve Evi ƖnĆ¼nde Ä°dam Edilecektir”, 3 Mayıs 2017… http://www.agos.com.tr/tr/yazi/18403/evinde-ermeni-saklayanin-evi-yakilacak-ve-evi-onunde-idam-edilecektir
[18] Nevzat Onaran, “Vartan Ä°hmalyan’ın Ermeni Deyip de Yaz[a]madığı!”, Evrensel, 12 Ocak 2017… https://www.evrensel.net/haber/303724/vartan-ihmalyanin-ermeni-deyip-de-yaz-a-madigi
[19] Sait Yılmaz, “KoƧ ve Sabancı: 1915’ten Sonra TĆ¼rkiye’de Kim Nasıl Zengin Oldu?”, 28 Ocak 2016… http://www.devrihaber.com/fikir-yorum-1/koc-ve-sabanci-1915-ten-sonra-turkiye-de-kim-nasil-zengin-oldu.html
[20] Vartan Ä°hmalyan, Bir Yaşam ƖykĆ¼sĆ¼, Cem Yayınevi, 2. Basım, 1989, s.16-18.
[21] Nazan Maksudyan, Orphans and Destitute Children in the Late Otoman Empire, Syracuse University Press, 2014.
[22] Selim Deringil, “Ermeni Yetimlerin Asimilasyonu: Antura Yetimhanesi”, AltĆ¼st Dergi, No:15, 30 Haziran 2015… http://www.altust.org/2015/06/ermeni-yetimlerin-asimilasyonu-antura-yetimhanesi-selim-deringil/
[23] Arşaluys Mardiganyan, ParƧalanmış Ermenistan, Ƈev: Diran Lokmagƶzyan, Pencere Yay., 2014.
[24] “Başbakan’dan ‘Ermeni Soykırımı’ AƧıklaması: Sıradan Olaylardan Biri”, Cumhuriyet, 2 Haziran 2016, s.5.
[25] “Ermeni Patriği SeƧimi... Patrikhaneye Bir Kayyım”, Cumhuriyet, 2 Nisan 2017, s.10.

Yorum Ekle

BLOGGER

|/fa-clock-o/ Başlıklar$type=list-tab$c=5$date=1$au=0$page=1$sn=1

/fa-star-o/ Ɩne Cıkanlar$type=list-tab

/fa-comments/ Yorumlar$type=list-tab$com=0$c=5$src=recent-comments$pages=1

/fa-history/ Arşivden $type=list-tab$source=random-posts$author=0$c=5

/fa-users/ TAKIP ET

Ad

“HOŞGƖRƜDEN EŞİTLİĞE: TƜRKLERLE ERMENÄ°LER ARASINDAKÄ° GƜƇ Ä°LİŞKÄ°LERÄ°NÄ° BÄ°R SÄ°VÄ°L HAKLAR MODELÄ° ARACILIĞIYLA DEĞİŞTÄ°RMEK,1,“KOBANƊ’NÄ°N ‘BÄ°Z’Ä°MLE NE ALƂKƂSI VAR?,1,“NEFRET SUƇLARI” VE “ZEHÄ°RLÄ° KAN” ƜZERÄ°NE,1,1 MAYIS 2015’DE Ä°STÄ°KAMET(Ä°MÄ°Z) -2014’TE OLDUĞU GÄ°BÄ°!- TAKSÄ°M,1,1 MAYIS 2016 DERS(LER)Ä°,1,1 MAYIS’A GÄ°DERKEN: AKP KADINLAR İƇİN NE YAPTI,1,1 mayis,13,100. YAŞINDA EKÄ°M DEVRÄ°MÄ°’NÄ°N ANIMSATTIKLARI,1,100’E 1 KALA ERMENÄ° GERƇEĞİNÄ°N TOPOĞRAFYASI,1,12 eylul,4,12 EYLƜL 2010 SONRASI,1,12 EYLƜL KÄ°ME KARŞIYDI?,1,12 EYLƜL YARGILANDI… MI?,1,12 EYLƜL’Ɯ YARGILAMAK...,1,1915- HRANT VE ADALET,1,1968’Ä°N 50. YILINDA SARI YELEKLÄ°LER,1,2013,1,2014,1,2014 İƇİN 2013’ƜN 1 MAYIS DERSLERÄ°,1,2015,1,2015 1 MAYIS’INDAN 2016’YA YÄ°NE YENÄ°DEN ISRARLA TAKSÄ°M,1,2016,1,2018,1,2019: YERKƜREDE VE COĞRAFYAMIZDA Ä°ÅžĆ‡Ä° SINIFI(MIZ),1,23 NÄ°SAN BÄ°TTÄ° ‘KUTLU DOĞUM’ VERELÄ°M,1,24 HAZÄ°RAN SEƇİM(LER)Ä° VE TAVIR(IMIZ),1,7 HAZÄ°RAN 2015 SEƇİMLERÄ°’NE DAÄ°R -GEREKƇELÄ°- TAVRIMIZ,1,7 HAZÄ°RAN’DAN 1 KASIM’A HDP NOTLARI,1,8 mart,3,A-UTOPYA’YA UNUTULMAZ BÄ°R YOLCULUK,1,ABD EMPERYALÄ°ZMÄ° VE VENEZƜELLA 2019,1,AƇIK SƖZLƜ OLMAK Ä°YÄ°DÄ°R (7 HAZÄ°RAN SONRASINA DAÄ°R DEĞERLENDÄ°RME),1,ADALET: ANTROPOLOJÄ°K BÄ°R BAKIŞ,1,afis,1,AFRÄ°N (VE SURÄ°YE’N)Ä°N ƖTESÄ°DÄ°R,1,AFRÄ°N (VE SURÄ°YE),1,AKADEMÄ°NÄ°N ƖZGƜRLƜĞƜ İƇİN,1,akademisyen,2,AKADEMÄ°SYEN SORUMLULUĞU,1,AKLIMIZDA TAŞIYORUZ SÄ°ZLERÄ°,1,akp,36,AKP Ä°KTÄ°DARI VE GƜNDELÄ°K HAYATIN Ä°SLƂMÄ°LEŞTÄ°RÄ°LMESÄ°,1,AKP Ä°SLƂM FAŞİZM ve KADINLAR,1,akp.kriz,1,AKP’NÄ°N ‘KƜLTƜR POLÄ°TÄ°KALARI’?,1,AKP’NÄ°N “DERÄ°N DEVLET”Ä°,1,AKP’NÄ°N “KINDER KUCHE KIRCHE”SÄ°,1,AKP’NÄ°N “MUHAFAZAKƂR”LIĞI NEYE DENK DĆœÅžER,1,AKP’NÄ°N “ORGANÄ°K AYDINLARI” VE HAZÄ°RAN KALKIŞMASI,1,AKP’NÄ°N BAŞKAN”LIĞI,1,AKP’NÄ°N EĞİTÄ°M SÄ°STEMÄ° MÄ° DEDÄ°NÄ°Z,1,AKP’NÄ°N EĞİTÄ°M SÄ°STEMÄ°: MÄ°LLÄ°YETƇİ MANEVÄ°YATƇI VE PÄ°YASACI,1,AKP’NÄ°N EĞİTÄ°M SÄ°STEMÄ°YLE Ä°MTÄ°HANI,1,AKP’NÄ°N KADINLARA KARŞI SAVAŞI: MADAM GÄ°BÄ° ƖLMEK,1,AKP’NÄ°N MUHAFAZAKƂRLIĞI Ä°SLƂMCILIĞI NEOLÄ°BERALÄ°ZMÄ° VE KADINLAR,1,aktuel,4,aktĆ¼el,2,ALEVƎLÄ°K VE SINIF MƜCADELESÄ°: KƜLTƜR VE EKONOMÄ° POLÄ°TÄ°K,1,aleviler,1,amerika,1,ANADOLU’NUN “YA BASTA”SI,1,antropoloji,10,ANTROPOLOJÄ°: NASIL VE NİƇİN,1,arkeoloji,1,ARSIV,1,ATAERKÄ°” ƜZERÄ°NE,1,ATAERKÄ°L PAZARLIK BOZULDU,1,AVM’LER,1,AVRUPA BÄ°RLİĞİ: ƇOKKƜLTƜRCƜLƜĞƜN “KRÄ°ZÄ°”,1,aydinlar,9,aydinlar devrimciler,27,AYŞE ƖĞRETMEN “DAVA”SININ ANIMSATTIĞI,1,Barış Bildirimi metni,1,baris,7,basin,3,BAŞKALDIRIDIR MÄ°ZAH YA DA HİƇ!,1,BE ZÄ°MAN JƎYAN NA BE,1,BEJDAR’IN TUTSAK ALINAMAYAN ŞİİRLERÄ°,1,BEKLE BÄ°ZÄ° -YENÄ°DEN- TAKSÄ°M,1,BELLEKLE GELECEĞİN KARŞILAŞMASI,1,bilim,3,BÄ°R “ELEŞTÄ°RÄ°”YE KISA KENAR NOTLARI,1,BÄ°R “Ä°MKƂNSIZ AŞK” HÄ°KƂYESÄ°: “AKADEMÄ° VE ƖZGƜRLƜK,1,BÄ°R “PRAKSÄ°S ANTROPOLOJÄ°SÄ°” İƇİN,1,BÄ°R AYDIN(LIK) HƂLÄ° FÄ°KRET BAŞKAYA,1,BÄ°R DAHA ASLA DÄ°YEBÄ°LMEK İƇİN: GƖZALTINDA KAYIPLAR,1,BÄ°R Ä°KTÄ°DAR (YENÄ°DEN-)ƜRETME ARACI OLARAK MOBBÄ°NG[*],1,BÄ°R Ä°KTÄ°DAR ARACI OLARAK KORKU,1,BÄ°R KEZ DAHA “TERƖR” MƜ,1,BÄ°R KÄ°MLÄ°K SÄ°YASETÄ° OLARAK MÄ°LLÄ°YETƇİLÄ°K VE IRKƇILIK,1,BÄ°R MÄ°LAT: REFERANDUM VE SONRASI,1,BÄ°YOLOJÄ° KADER MÄ°? ya da “FITRAT”A DAÄ°R,1,BÄ°ZÄ°M DELÄ°LERÄ°MÄ°Z,1,BM DB VE IMF’NIN DILINDE KADIN YOKSULLUĞU,1,bƶlge,3,BU 12 EYLƜL REJÄ°MÄ°… BURADAN ƇIKIŞ YOK,1,BU NE ŞİDDET BU CELƂL? (YA DA “GULYABANÄ°” KÄ°M),1,BUGƜN ADNAN YƜCEL KONUŞACAĞIZ,1,CELLATLARIN DƖKTƜKLERÄ° KAN,1,cevre,12,CHARLIE HEBDO’YA SALDIRI TE’VÄ°LLERÄ° VE TAVRIMIZ,1,chd,1,cinayetler,12,CUJUS REGIO EJUS RELIGIO,1,CUMHURBAŞKANLIĞI SÄ°STEMÄ° VEYA BU KADAR YETKÄ°YÄ° BABANIZA VERÄ°R MÄ°YDÄ°NÄ°Z,1,Ƈile'nin Antropolojisi: Bir Anı Bir Gƶzlem ve Bir Tahlil Girişimi,1,ƇOCUKLAR ƖLMESÄ°N DEMEK TERƖR SUƇU MU,1,ƇOCUKLARININ ETÄ°YLE BESLENEN ƜLKE,1,ƇƖZƜMƜN SOSYO-EKONOMÄ°K YANI,1,DAĞLAR ERÄ°RSE – ZEVEBƂN,1,DAÄ°MA YAŞAYACAKTIR Ä°SMÄ°YLE MƜSEMMA YAŞAR KEMAL,1,DARBE GÄ°RİŞİMÄ° VE SONRASI,1,dava,13,davalar,1,DELÄ° DUMRUL’UN “KENTSEL DƖNĆœÅžĆœM”Ɯ ya da YOLSUZLUK RANTIN Ä°KÄ°Z KARDEŞİDÄ°R,1,DEMÄ°RÄ°N TUNCUNA Ä°NSANIN...,1,demokrasi,1,DEMOKRATÄ°KLEŞ-ME PAKETÄ°,1,dersim,2,devlet,12,DEVLETÄ°N ERKEKLERÄ° YA DA KADINA ŞİDDET NASIL ƖNLENMEZ,1,DEVLETÄ°N KƜRTAJI: ROBOSKƎ,1,DEVLETLƛLAR,1,devrim,8,DİĞERLERÄ° VE KENT HAKLARI…[*],1,dinler,7,DÄ°NLER Ä°SLƂM VE KADIN BEDENÄ°,1,dinleti,1,DÄ°RENEN DAMAR[*] ƇƜRƜMEYEN,1,direnis,3,dunya,5,dĆ¼nya,52,dĆ¼sĆ¼nce ƶzgĆ¼rlĆ¼gĆ¼,2,EGEMENLERÄ°N “PYRRHUS ZAFERÄ°”: F-TÄ°PÄ°,1,egitim,11,EKÄ°M DEVRÄ°MÄ° SOSYALÄ°ZM KADINLARIN KURTULUŞU,1,ekoloji,10,ekonomi,7,elestiri,1,ELEŞTÄ°RÄ° HAYATTIR; YAŞATIR,1,emek,14,emekciler,3,EMEKƇİLER İŞSÄ°ZLER YOKSULLAR NEREDE,1,emperyalizm,7,EMPERYALÄ°ZM- T. “C” VE AFRÄ°N,1,enternasyonalizm,1,ENTERNASYONALÄ°ZM ƜZERÄ°NE NOTLAR,1,ERCAN BÄ°NAY’DAN (BAFRA T TÄ°PÄ°) MEKTUP VAR: ABDULLAH KALAY’A ƖZGƜRLƜK,1,ermeniler,4,ESKÄ°(MEYEN)/ YENÄ° TƜRKÄ°YE”DE BARIŞ (MI),1,etnoloji,2,EVET ƇIKSA DA “HAYIR”,1,EVLAT YOLDAŞ,1,fasizm,6,FAŞİZM VE KADINLAR,1,felsefe,1,feminist,1,FÄ°DEL İƇİN SANCAĞI YARIYA Ä°NDÄ°RMEYÄ°N DAHA DA YƜKSELTÄ°N,1,FRIEDRICH ENGELS VE AÄ°LENÄ°N,1,genclik,2,GERƇEKTEN DE NEDÄ°R TERƖR,1,GƖBEKLÄ°TEPE BÄ°ZE NEYÄ° ANLATIYOR,1,gĆ¼ncel,3,gĆ¼ndem,11,GƜNDEM’E DƜNE VE BUGƜNE DAÄ°R,1,HAFIZASINI YÄ°TÄ°RMEYEN “DERSÄ°M’E AĞIT,1,hakkinda,1,HƂL ƜLKEYÄ° KUTUPLAŞTIRIYOR,1,HƂL VE GÄ°DİŞ(Ä°MÄ°Z),1,HANGÄ°MÄ°Z ƖZGƜRƜZ KÄ°,1,hareketler,1,Hasta Tutsak Abdullah Kalay 2. Heyet Raporuna Rağmen Tahliye Edilmiyor!‏‏,1,HAVADIR SUDUR ATEŞTÄ°R YANÄ° HAYATTIR GRUP YORUM,1,HER GƜN DƖRT Ä°ÅžĆ‡Ä° BEŞ KADIN,1,HER KƖYDE BÄ°R “KƖPEK” VARDIR,1,HİƇLEŞTÄ°RÄ°LME KAYGISINDAN ƖFKEYE SARI YELEKLÄ°LER,1,HRANT,1,hrant dink,4,hrant dink'in katline 2015 perspektifinden bakmak,1,hukuk adalet,31,IŞILTILI VE “TEHLÄ°KELÄ°” BÄ°R KADIN: SUAT DERVİŞ,1,IŞİD VE Ä°SLƂMCI “FEMÄ°NÄ°STLER”,1,ibrahim kaypakkaya,1,Ä°FADE ƖZGƜR(LƜĞƜ) MƜ,1,Ä°FADE ƖZGƜRLƜĞƜ VAZGEƇİLEMEZ ƖNCELÄ°KLÄ° DEĞERDÄ°R,1,iktidar,10,iletisim,2,inanc,7,insan haklari,1,isci-sendika,11,islam,14,islam.ortadogu,1,Ä°SLƂMCI-MUHAFAZAKƂRIN ZÄ°HÄ°N HARÄ°TASINDA BÄ°R GEZÄ°NTÄ°: “NASIL BÄ°R KADIN(LIK),1,Ä°STANBUL SEƇİMÄ° - BÄ°R DEĞERLENDÄ°RME,1,isyan,15,Ä°ÅžĆ‡Ä° SINIFI 2017 1 MAYIS(’IMIZ) VE KATLÄ°AMIN 40. YILINDA TAKSÄ°M,1,Ä°ÅžĆ‡Ä° SINIFININ KADINLAŞMASI,1,Ä°TÄ°RAZ VE ELEŞTÄ°RÄ° “HAZIROL”DA DURMAZ,1,Ä°YÄ° KÄ° YAŞADILAR Ä°YÄ° KÄ° YAZDILAR,1,KADIN(LAR) VE DEVRÄ°M(LER),1,KADINLAR KAPÄ°TALÄ°ZM FAŞİZM VE AKP,1,KADINLAR GERƇEKTEN DE “SINIFLAR-ƜSTƜ” MƜ,1,KADINLAR İƇİN OLABÄ°LECEK EN KƖTƜ ALAŞIMIN ORTASINDAYIZ,1,KADINLARA KENTLERE GECELERE DAÄ°R,1,KADINLARIN KURTULUŞU: MARKSÄ°ZM’SÄ°Z OLUR MU,1,kadin,55,kadinlar,11,KALBÄ°M(Ä°Z) CÄ°ZRE’DEDÄ°R,1,kapitalizm,19,KAPÄ°TALÄ°ZM KƜLTƜR DÄ°RENİŞ,1,KAPÄ°TALÄ°ZMÄ°N KENDÄ°NÄ° Ä°MHASI: NEOLÄ°BERALÄ°ZM,1,kart,1,katlamlar,1,katliamlar,7,KELLE FIYATINA HƜRRIYET ESIRLIK BEDAVA,1,KENTÄ° (YOKSULLARINDAN) TEMÄ°ZLEMEK,1,KEŞFEDÄ°LMEMİŞ GELECEĞİN BİƇİMLENMESÄ° İƇİNDÄ° SAMÄ°R AMÄ°N,1,kitap,35,KOBANƊ BÄ°ZÄ°MDÄ°R BÄ°Z KOBANƊ’YÄ°Z,1,KOLEKTÄ°F BÄ°R DEVLET CÄ°NAYETÄ°: HRANT DÄ°NK,1,komĆ¼nizm,4,kriz,49,KRÄ°Z SAVAŞ VE Ä°ÅžĆ‡Ä° SINIFI ƜZERÄ°NE GƖRĆœÅžLER,1,KRÄ°ZDEN Ä°NSAN MANZARALARI[*],1,KƜLTƜR “YERLÄ° VE MÄ°LLÄ°” MÄ°DÄ°R?YA DA NEDÄ°R,1,kĆ¼ltĆ¼r sanat,29,KƜRESEL KƜLTƜR” MƜ,1,kĆ¼rt sorunu,1,laiklik,1,LAÄ°KLÄ°K MÄ° HANGÄ°SÄ°,1,latin amerika,11,LATÄ°N AMERÄ°KA: SAĞIN GERÄ° DƖNĆœÅžĆœ - 1/ BREZÄ°LYA ƖRNEĞİ,1,LATÄ°N AMERÄ°KA: SAĞIN GERÄ° DƖNĆœÅžĆœ-2/ PARAGUAY: “TEKNÄ°K DARBE,1,LATÄ°N AMERÄ°KA’DA BARIŞ SƜREƇLERÄ°,1,LATÄ°N AMERÄ°KA’DAN “BARIŞ SƜREƇLERÄ°”: EL SALVADOR ƖRNEĞİ,1,LATÄ°N AMERÄ°KA’NIN DESAPARECIDO’LARI,1,leninizm,2,LƜZUM” ƜZERE: BÄ°R KEZ DAHA Ä°STANBUL SEƇİMÄ°,1,MAĞLUP MU DENÄ°R ŞİMDÄ° ONLARA?,1,MARKSÄ°ST-LENÄ°NÄ°ST ROMAN YAZARI : VEDAT TƜRKALÄ°,1,marksizm,5,MARKSÄ°ZM + V. Ä°. LENÄ°N = EKÄ°M DEVRÄ°MÄ° (NOTLARI),1,MARKSÄ°ZM AÄ°LE AŞK CÄ°NSELLÄ°K ƜZERÄ°NE SƖYLEŞİ,1,MARKSÄ°ZM VE KADIN ƜZERÄ°NE,1,Marksizm ve Kadın: Emek Aşk Aile,3,MARKSÄ°ZM VE KADINLARIN KURTULUŞU,1,MARX’IN DĆœÅžĆœNCE DƜNYASINA BÄ°R SEYAHAT: ETNOLOJÄ° DEFTERLERÄ°,1,MARX’TAN ƖĞRENEN BÄ°R ƇUKUROVALI: OKTAY ETÄ°MAN,1,MASKELÄ° FAŞİZM: “POPƜLÄ°ST AŞIRI SAĞ,1,medya,1,MEVTAYI Ä°YÄ° BÄ°LMEZDÄ°K,1,milliyetci,2,mizah,2,MURAT’IN DĆœÅžĆœ LAMBORGHÄ°NÄ°LER VE DƜNYAYI DEĞİŞTÄ°REBÄ°LMEK,1,mĆ¼cadele,12,MƜCADELE BOYU BÄ°R YAŞAM: SCHAFIK JORGE HANDAL,1,MƜCADELEYE DEVAM”[1] “BU DAHA BAŞLANGIƇ,1,NE OLDU O “Ä°MTÄ°YAZSIZ SINIFSIZ KAYNAŞMIŞ KÄ°TLE”YE,1,NEO-FAŞİZM(LER) “FEMÄ°NÄ°ST” MÄ°,1,NEO-LÄ°BERAL TƜRKÄ°YE’DE MUHAFAZAKƂRLAŞMA/ DĆœÅžKƜNLEŞME DÄ°YALEKTİĞİ,1,NEO-LÄ°BERAL TƜRKÄ°YE’NÄ°N “EN ALTTAKÄ°LER”Ä°: Ä°ÅžĆ‡Ä° SINIFI KƜRTLEŞİRKEN,1,neoliberal,9,newroz,1,NÄ°CE ONYILLARA ‘YENÄ°KAPI’LI YOLDAŞLAR,1,O GƜN BU ƜLKEDE. O GƜN O ALANDA,1,OĞLUM(UZ) ƖLƜMSƜZDƜR,1,ohal,4,OKTAY AĞABEY(Ä°MÄ°Z,1,ONLAR ƇALIP ƇIRPTIKƇA BÄ°Z YOKSULLAŞIYORUZ,1,ORƇUN,1,ortadogu,8,ORTADOĞU’DA BÄ°R KARABASAN: IŞİD,1,OSMANLI’YI “Ä°HYA” ETMEK: AKP’NÄ°N TƖRENLERÄ°,1,OTUZƜƇ KOR DĆœÅžTƜ YƜREĞİMÄ°ZE…,1,ƖFKELENÄ°NCE ƇOK GƜZEL OLUYORSUN TƜRKÄ°YE,1,ƖFORÄ°NÄ°N ORTASINDA,1,ƖĞRETTÄ°KLERÄ° HATIRLATTIKLARIYLA GREÄ°F DÄ°RENİŞİ,1,ƖLƜMSƜZ ABÄ°(MÄ°Z) OKTAY ETÄ°MAN,1,ƖRGƜTLƜ MƜCADELE ETİĞİ VE SOSYALÄ°ST DEMOKRAS,1,ƶteki,25,ƖZEL MƜLKÄ°YETÄ°N DEVLETÄ°N KƖKENÄ° ƜZERÄ°NE,1,ƖZERKLÄ°KƇİ ANAYASA SONRASINDA BOLÄ°VYA DERSLERÄ°,1,ƖZGECAN’IN KATLÄ°NÄ°N AKP’YLE NE Ä°LGÄ°SÄ° VAR,1,ƶzgeƧmis,1,ƶzgĆ¼rlĆ¼k,2,panel,3,PARANOYA VE MEGALOMANÄ°NÄ°N (“YENÄ°”) REJÄ°MÄ°,1,PARÄ°S KATLÄ°AMI “BARIŞ SƜRECÄ°” VE HESAPLAŞMA,1,politika,11,POPƜLER KƜLTƜRE ELEŞTÄ°REL BAKIŞLAR - KISA BÄ°R TARÄ°HƇE,1,protesto,2,RECEP’Ä°N TƜRKƜ(/ŞİİR)LERÄ°,1,referandum,3,rejim,1,roboski,1,ROBOSKÄ°’NÄ°N KANAYAN KARANFÄ°LÄ°,1,rƶportaj,12,SAHÄ° “VESAYET (REJÄ°MÄ°)” KALKTI MI,1,SAHÄ°CÄ° OLMAK,1,savas,3,savas-baris,1,SAVAŞ ŞIDDET ƜZERINE EKONOMI-POLITIK VE ANTROPOLOJIK NOTLAR,1,SAYGI VE HAYRANLIKLA ƇHD GENEL KURULU’NA,1,secim,17,secimler,4,seƧim,5,SEƇİMLERÄ°N SONRASINDA,1,seminer,1,sempozyum,1,SEN ƇƜRƜMENÄ°N RESMÄ°NÄ° ƇİZEBÄ°LÄ°R MÄ°SÄ°N ABÄ°DÄ°N?YA DA MEMLEKETTEN EĞİTÄ°M MANZARALARI,1,SEN MÄ°SÄ°N “BARIŞ” DÄ°YEN,1,sibel ƶzbudun,1,sinifsal bakis,8,SÄ°VAS KATLÄ°AMI O GƜN ORADA BÄ°TMEDÄ°,1,siyonizm,2,SÄ°YONÄ°ZM ANTÄ°-SEMÄ°TÄ°ZM VE BÄ°R “MUGALATA” ƜZERÄ°NE,1,SOMA “SON” OLSUN; AMA DEĞİL,1,sosyal bilimler,4,SOSYAL BÄ°LÄ°MLER: BÄ°R ŞEY YAPMALI,1,sosyalizm,10,SOYKIRIM ƜZERÄ°NE RESMƎ SƖYLEMLER ya da T.C. SOYKIRIMI NEDEN TANIMALIDIR,1,SOYKIRIMA TANIKLIK(LAR),1,soykirim,2,sƶylesi,1,sƶyleşi,2,SƖYLEŞİ: OKURYAZARLIK ƜZERÄ°NE,1,suriye,2,SURUƇ’UN İŞARET ETTİĞİ,1,SUSMA SUSTUKƇA SIRA SANA MUTLAKA GELECEK,1,SUSMA! SUSTUKƇA SIRA SANA GELECEK,1,SUYUN DELÄ° DUMRULLARI: ƖZELLEŞTÄ°RMELER,1,SƜREKLÄ°LEŞTÄ°RÄ°LEN OHAL VE,1,ŞİDDET MÄ° MEŞRUÄ°YET YÄ°TÄ°MÄ° MÄ°,1,ŞİDDET NEDEN KAPÄ°TALÄ°ZMÄ°N “OLMAZSA OLMAZI”DIR,1,taksim,3,tanitim,11,TANTALOS’U YARATMAK,1,tarih,14,tck,2,tck301,1,temel demirer,17,tercĆ¼me,2,terƶr,1,TIMEO HOMINEM UNIUS LIBRI/ TEK KÄ°TAPLI Ä°NSANDAN KORKARIM,1,TOTALÄ°TARYANÄ°ZMÄ° SOKAKTA ALT EDEBÄ°LMEK,1,TOTALÄ°TERLEŞMEYE Ä°HVAN’LAŞMAYA KARŞI,1,TƖREN ULUS-DEVLET Ä°KTÄ°DAR[*],1,Turkey a Beauty When Angry,1,tĆ¼ketim,1,TĆ¼rk Akademiası: GerƧekten kadınlar iƧin Bir Cennet mi,1,TƜRK HALKI BARIÅžĆ‡I MI,1,TƜRK(Ä°YE) Ä°SLƂMI’NDA KADIN OLMAK,1,tĆ¼rkiye,76,ULAŞ ULAŞ’TIR,1,UNUTMAYACAĞIZ UNUTTURMAYACAĞIZ: ŞAHÄ°T OL ANKARA GARI,1,UNUTULMAMASI GEREKENLER,1,Ć¼niversite,6,ƜNÄ°VERSÄ°TEYÄ° ƖLDƜRMENÄ°N SEKÄ°Z YOLU (YA DA ƜNÄ°VERSÄ°TE PÄ°YASAYA NASIL ENTEGRE OLUR,1,VAHŞETÄ°N ALTERNATÄ°FÄ° VAR ELBETTE,1,VAR OLANDAN KOPMAK İƇİN YEREL SEƇİM VE SORU(N)LARI,1,VENEZƜELLA VE EMPERYALÄ°ZM KONUSU,1,VESAYET REJÄ°MÄ°” ƖLDƜ YAŞASIN “Ä°LERÄ° DEMOKRASÄ°,1,video,24,VURUN “ƖTEKÄ°”NE,1,YA SEV YA TERKET: BÄ°R BÄ°AT ARACI OLARAK MOBBÄ°NG,1,YA SOSYALÄ°ZM YA BARBARLIK,1,YANIT: OLAN VE GELEN[*],1,YARGI BAĞIMSIZLIĞI” MI DEDÄ°NÄ°Z,1,yasam,17,YENÄ° TOPLUMSAL HAREKETLER NE KADAR “YENÄ°”,1,yeni yil,2,YENÄ° YƖK YASA TASLAĞI ƜZERÄ°NE: PÄ°YASA ƜNÄ°VERSÄ°TEYÄ° YUTARKEN,1,YENÄ°DEN HAYKIRABÄ°LMEK: “YERÄ°MÄ°Z MUTFAK DEĞİL DƜNYA,1,YERELÄ° BÄ°RLÄ°KTE YƖNETMEK - NASIL BÄ°R DƜNYA Ä°STÄ°YORSAK ƖYLE BÄ°R YEREL YƖNETÄ°M,1,YILDIZLARIN GƜNCESÄ°NÄ° TUTAN ADAM: CENGÄ°Z GƜNDOĞDU,1,yƶk,3,yƶnetim,1,YƜREĞİMÄ°ZDE,1,ZAPATÄ°STALARIN 33. YILI: BÄ°R DEĞERLENDÄ°RME,1,ZEYTÄ°NLİĞİ ZÄ°NDAN YAPAN SÄ°STEMATÄ°K ZULME DÄ°RENENLER,1,ZÄ°NDAN(LAR)IN TƜRKƇESÄ°,1,ZORUNLU BÄ°R AƇIKLAMA (II)… VE BÄ°R EKLEME,1,
ltr
item
sibelšŸ‚ƶzbudun: SOYKIRIMA TANIKLIK(LAR)[*]
SOYKIRIMA TANIKLIK(LAR)[*]
sibelšŸ‚ƶzbudun
https://sibelozbudun.blogspot.com/2017/09/soykirima-tanikliklar.html
https://sibelozbudun.blogspot.com/
https://sibelozbudun.blogspot.com/
https://sibelozbudun.blogspot.com/2017/09/soykirima-tanikliklar.html
true
1739006321341950428
UTF-8
Loaded All Posts Not found any posts Diger daha fazla Yanıtla Cancel reply Sil Ana Sayfa Sayfa Posta Hepsini Gƶr BUNA BENZER Etiket Arsiv Ara BĆ¼tĆ¼n Yayinlar Ä°steğiniz gƶnderi bulunamadı Ana Sayfaya Dƶn Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Paz Pts Sal Car Per Cum Cmt January February March April May June July August September October November December Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara simdi 1 dakika ƶnce $$1$$ minutes ago 1 saat ƶnce $$1$$ hours ago dĆ¼n $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS CONTENT IS PREMIUM Please share to unlock Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy