ÇÜRÜMEYEN, DİRENEN DAMAR[*]

ÇÜRÜMEYEN, DİRENEN DAMAR [*] SİBEL ÖZBUDUN “- Ben diğer bir senim. - Sen diğer bir bensin.” [1] Gülcan Çetinkaya (GÇ):...

ÇÜRÜMEYEN, DİRENEN DAMAR[*]

SİBEL ÖZBUDUN

“- Ben diğer bir senim.

- Sen diğer bir bensin.”[1]

Gülcan Çetinkaya (GÇ): Başbakan Erdoğan, 21 Aralık günü, ODTÜ Ankara kampüsüne Göktürk II uzay aracının fırlatılışını izlemeye geliyor. Beraberinde binlerce polis, özel koruma, zırhlı araç ve polisin uyarıcı(!) bombalarıyla... Başbakanı politikaları nedeniyle protesto eden öğrencilerin üzerine bu uyarıcı bombalar yağıyor. Fotoğraflara yansıyan kareler savaş alanlarını hatırlatıyor. Bir öğrenci gaz bombasının başına düşmesiyle beyin kanaması geçiriyor...

Bu tabloyu yorumlar mısınız?

Sibel Özbudun (SÖ): Bu tablonun yoruma ihtiyacı var mı?

Ama madem ki “yorum” istiyorsun, deneyelim.

- Öncelikle, Başbakan ve çevresinin, ODTÜ’de protestoyla karşılaşılacağını bildikleri anlamını çıkartıyorum. Bunca “hazırlığın” tek anlamı bu!

Bu tip bir “hazırlık” -polisler, korumalar, zırhlı araçlar, kreşteki çocuklara kadar yetecek miktarda gaz stoku vb.- hiç kuşku yok ki, Başbakan cenahının “karşı taraf” algısıyla bağlantılı. “Dost”ların yanına gittiğinizde böyle “müsellah” olmazsınız. Ancak karşınızdakini “potansiyel düşman” olarak gördüğünüzde bu denli “güvenliğe” gerek duyarsınız. Bir örnek vereyim: Finlandiya’nın eski devlet başkanı Kekkonen’in her sabah Başkanlık sarayından bisikletiyle çıkıp pazara gittiği, alışveriş filesini doldurup döndüğü anlatılır.

Bir Başbakan’ın, üstelik de bir dahaki seçimlerde yüzde ellinin üzerinde oy alacağını söyleyen ve devlet başkanlığına soyunan bir Başbakan’ın kendisini bu denli “güvensiz” hissetmesi ise, halktan çok, kendisinin sorunudur, bence.

Birkaç gündür dillere pelesenk olan öğrencilerin uyguladığı “şiddet” meselesine gelince: doğrusunu isterseniz bu sav, Filistinli çocukların İsrailli güvenlik güçlerine “şiddet” uyguladığını iddia etmekten daha çok inandırıcı değil. Polisin öğrenciye karşı önyargıyla, korku, kin ve nefretle güdülenmiş saldırısı olmasaydı, öğrencilerin protestosu sloganlar, belki birkaç yumurtayla biterdi.

GÇ: Öğrencilerin hak arama mücadelesinde karşılaştıkları ‘kanlı saldırılar’ ilk değil. Demokratik bir hak olarak protesto eylemlerini, Türkiye iktidarlarının tanımlayamadığı ve tanımadığı ortada... Türkiye demokrasisinin bugününü bu örnek bağlamında değerlendirir misiniz?

SÖ: Aslına bakarsanız, bu ülkede egemen çevrelerin “öğrenci/gençlik korkusu” yeni değil. Öğrenci hareketleri hiçbir zaman öğrencilerin kendi hoşnutsuzluk ve taleplerinden kaynaklanan hak arama mücadeleleri olarak görülmedi. İktidar, öğrenci eylemlerini sürekli olarak “bizim gelişmemizi istemeyen dış güçler” (dikkat edersen son olaydaki retorik de “Türkiye’nin teknolojik gelişmesine muhalefet” üzerine yerleşti), “yıkıcı/bölücü mihraklar”, “anarşi odakları” vb. vb. olarak okundu iktidarlar tarafından. Bu paranoya, dış/ yıkıcı/ bölücü/ anarşik vb.” odakların “maşası” olarak görülen gençlerin “düşman” konsepti çerçevesinde değerlendirilmesine yol açtı.

Emniyet güçlerinin en az 1970’lerden beri içli dışlı oldukları İslâmcı ya da Türk-İslâm sentezcisi odakların da biçimlendirilmesinde katkıda bulunduğu antikomünist, milliyetçi iklim “demokrasi”yi her zaman iplerin muktedirlerin elinde olması gereken bir “gölge oyunu” sınırları içinde tutmayı öngörmüştür. Bu “gölge oyunu”nda madunların inisyatifi ele geçirmesi, egemenlerin (sermaye ve devletin) korkulu rüyasıdır.

Bu, AKP’nin “ileri demokrasi”si için de böyle: AKP’nin demokrasi anlayışı, iktidarı destekleyenlerle sınırlı: bu zevatın tahammül edebildiği muhalefetin sınırı, “yetmez ama evet”e kadar uzanıyor. Ötesi mi? Ötesi teçhizatı her gün arttırılan polise ve “majesteleri”nin yargısına emanet...

İktidar bilimden ne ister? Bilimin ve iktidarın-Türkiye örneğinde de olduğu gibi- çatışkılı ilişkisine yönelik bilgilerinizi paylaşır mısınız?

SÖ: Bu oldukça genel bir soru. İzin verirsen biraz özgülleştirelim: Günümüzdeki iktidar bilimden koşulsuz, amasız, fakatsız “biat” istiyor. TÜBA ve TUBİTAK’a müdahalelerin, Başbakan’ın son günlerde öğretim elemanlarına yönelik çıkışlarının gerisinde bu var. AKP iktidarı, sermaye ve “kültürel değerler”le, -ki bundan anladıkları İslâm dininin Sünni yorumudur- barışık bir bilim istiyor. Bu ise bizatihî bilimin tanımına ters: Bilim insanları biat ilişkisi içerisine girdiği, tabi konumu kabullendiği, muktedirlerin “hassasiyetleri”ne endekslendiği ya da sermayenin isterleri doğrultusunda işlemeye başladığı andan itibaren, “bilim”den söz etmek olanaksızlaşır. Bilimin önkoşulu, özgürlüktür: devlet, sermaye ve her türlü ilahiyattan özgürlük…

GÇ: AKP iktidarının eğitime çizmek istediği yön, bilim çevrelerince tepkiyle karşılanıyor. Örneğin, “Yeni YÖK Tasarısı, üniversitelerin, sermayenin çıkarlarına doğrudan entegre olmasına hizmet edecek” deniyor. ODTÜ öğrencilerinin görüşü de bu doğrultudaydı. Bu konudaki görüşlerinizi öğrenebilir miyiz?

Sermaye- bilim ilişkisini Türkiye örneği üzerinden tartışırsak, AKP bu ilişkiye nasıl bir yön vermek istemektedir? En azından, gün yüzüne çıkan politikalar neticesinde değerlendirirsek...

SÖ: Üniversitenin üretimini (eğitim ve araştırma) piyasa taleplerine endekslemek ve giderek üniversitenin (özerk) mantığını lağvederek yerine piyasanın mantığını ikame etmek, AKP ile başlayan bir tasarım değil. Aslına bakılırsa, YÖK’ün kuruluş mantığında bu vardır: üniversitelerin sermaye ile eklemlenmesinin önünü açmak. TÜSİAD’ın 1990’lı yıllarda hazırlattığı ve belirli aralıklarla tekrar ettiği raporların doğrultusu da budur. Ve çoğunluğu TÜSİAD raporlarının ruhuyla uyumlu (1990’lardan bu yana sayısını unuttuğumuz) yeni Yükseköğretim yasası tasarılarının doğrultusu.

Bu durum Türkiye’ye özgü de değil: 1980’lerden bu yana hakim paradigma hâline gelen neo-liberalizm, Keynesciliğin tersine, her türlü kurumsal özerkliği ortadan kaldırarak, aklınıza gelebilecek her şeyi -bilim, eğitim, sağlık, yazın, güzel sanatlar, hatta muhalefet- küresel piyasaya entegre edecek doğrultuda işliyor.

Üniversitelerin piyasalaşması, hem her birinin onbinlerce öğrencisinin “müşteri”ye dönüştürülmesinin kapitalist sisteme sağlayacağı olanaklar açısından, hem de (kamunun olanaklarıyla kurulmuş, dolayısıyla da özel sektöre maliyeti sıfır) kurumların binaları, donanımları ve kadrolarıyla birlikte şirketlerin AR-GE kurumlarına dönüştürülmesi anlamına gelmekte.

Bunun -sermaye açısından- bir başka getirisi de bilimin emekçiler/ezilenler elinde, onların talep alanını genişletecek tarzda kullanılmasını engellemek olacaktır. Örneğin üniversitelerin GDO’lu ürünlerin halk sağlığına ilişkin riskleri, sınaî kirlenme, nükleer atıklar, emekçilerin örgütlenme olanakları vb. konusunda çalışma yapması, böylelikle -kendiliğinden- olanaksızlaşmaktadır.

GÇ: ODTÜ’de öğrencilere yönelik polis saldırısı ODTÜ’lü akademisyenlerce tepkiyle karşılandı. Boğaziçi ve Ankara Üniversisi’nde görevli akademisyenler de öğrencilere uygulanan saldırıyı kınadı. Akademisyenler de dönem dönem iktidarın politikalarından olumsuz yönde pay aldıkları hâlde bu örnek sonrasında birleşik bir tepki ortaya koydular. Bu durumu nasıl yorumlarsınız? Üniversite bileşenlerinin tümü açısından birikmiş bir tepkinin dışavurumu olarak görülebilir mi?

SÖ: Rektörlerin alelacele ODTÜ öğrencilerini “şiddet olayları” klişesi çerçevesinde kınayıp Tayyip Erdoğan’ın arkasında hizalanan bildirisi konusunda ne kadar utanç duyduysam akademisyenlerin böylesine toplu bir tepkiyi seslendirmelerinden de, eski bir Hacettepe mensubu olarak onur duydum. Bu çıkışın üniversitelerde yeni bir “cadı avı”na vesile olmamasını diliyorum. Ancak sonuç ne olursa olsun, üniversite mensubu arkadaşlarımın bu çıkışı Türkiye üniversitelerinde hâlâ çürümeye direnen bir damar olduğunu göstermesi açısından önemlidir.

GÇ: Sevgili Hocam, eklemek sizin istediğiniz her yeni sorunun cevabını sevinerek bir katkı kabul edeceğim. Çalışmalarınızda kolaylıklar diliyorum.

SÖ: Dante Alighieri’nin, “Cehennemin en kızgın ateşi, ahlâki bir çöküş yaşandığı zamanlarda tepkisizliğini muhafaza edenleri yakacaktır,” uyarısının altını özenle çizerek, ben teşekkür ediyor, 2013’ün bizleri emekten ve hayattan yana, özgür ve özerk üniversiteye yaklaştırmasını diliyorum.

N O T L A R

[*] Evrensel, 29 Aralık 2012…

[1] Eduardo Galeano, “Ve Günler Yürümeye Başladı”, Çev: Süleyman Doğru, Sel Yay., 2012.